تحلیلی بر ساختار نظام اخلاقی در ادیان مقاله

امروزه پرداختن به مباحث اخلاقی در ادیان، از اهمیت بالایی برخوردار است. با بررسی اخلاق در ادیان گوناگون، کشف ساختاری معین و مشخص امکان پذیر است. این پژوهش، در مقام ارائه و تحلیل چنین ساختاری است. در ساختار ادیان گوناگون، نظام اخلاقی براساس بنیان هایی هستی شناختی، معرفت شناختی، ارزش شناختی، انسان شناختی و الهیاتی شکل گرفته است و در هر نظام اخلاقی، دست کم شش عنصر نظریه ارزش، اصول مبنایی، قواعد اخلاقی، بیان عوامل انگیزشی، بیان ضمانت اجرا و توجیه نظام اخلاقی مشاهده می شود. با توجه به این تبیین، علم اخلاق و پژوهش های اخلاقی در مسیر تبیین نظام اخلاقی، به سه عرصه اخلاق توصیفی، که به توصیف نظام های اخلاقی می پردازد؛ اخلاق هنجاری، که در مقام کشف و یا تاسیس نظام اخلاقی است، و فرا اخلاق، که پژوهش های عقلانی و فلسفی است، در حوزه حقایق، مفاهیم، احکام و گزاره های اخلاقی تقسیم می شود.

Nowadays dealing with the moral issues in religions is of great importance. Investigating morality in different religions can contribute to discovery a specific structure. This paper seeks to offer such a structure and analyze it. In the composition of the different religions، the development of moral system is based on ontological، epistemological، axiological، anthropological and theological foundations and in every moral system، we can find at least six elements including value theory، fundamental principles، ethical rules، exposition of motivational factors، exposition of the sanctions and defending the moral system. Accordingly، moral science and the research works on morality which contribute to explaining the moral system are divided into three types: descriptive morality، which describes moral systems; normative morality which is responsible for detecting and or establishing moral systems; and meta-ethics which deals with the logical and philosophical research works which have to do with realities، concepts and moral propositions.

در ساختار ادیان گوناگون، نظام اخلاقی براساس بنیان‌هایی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناختی، انسان‌شناختی و الهیاتی شکل گرفته است و در هر نظام اخلاقی، دست‌کم شش عنصر نظریة ارزش، اصول مبنایی، قواعد اخلاقی، بیان عوامل انگیزشی، بیان ضمانت اجرا و توجیه نظام اخلاقی مشاهده می‌شود. اخلاق، نظام اخلاقی، اصول اخلاقی، قواعد اخلاقی، توجیه اخلاقی، پژوهش‌های اخلاقی <H2></H2> <H2>مقدمه</H2> قرن‌ها از این پرسش مشهور سقراط از اثیفرون می‌گذرد که: «آیا خداوند از آن رو به کاری که درست است فرمان می‌دهد که آن کار درست است، یا آن کار درست است؛ چون خداوند به آن فرمان می‌دهد». 6. بیان هدف اخلاق و یا توجیه اخلاقی بودن(Moral justification)؛ اساسا چرا انسان باید اخلاقی زندگی کند؟ هدف اخلاقی بودن چیست؟ و چرا رعایت یک نظام اخلاقی خاص صحیح و موجه است؟ تلاش عالمان اخلاق در همه ادیان و فرهنگ‌های مختلف بر این است که نظام اخلاقی کامل، عیاری برای خود و جامعة خود تدارک ببینند. در جایی که چند اصل اخلاقی وجود دارد این امکان هست که بیش از یکی از آنها در موقعیتی خاص به کار آید و پاسخ‌های متعارض به این پرسش دهند که کدام عمل درست است؟»(مک ناوتن، 1386، ص 303) در اخلاق اسلامی،‌ بایستگی عدالت در زمرة اصول بنیادین معرفی شده است(ر. در اخلاق ادیان، برای نقض برخی اصول و قواعد اخلاقی مجازات در نظر گرفته شده است. در ادیان گوناگون، نظام اخلاقی براساس بنیان‌های هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناختی، انسان‌شناختی و الهیاتی شکل گرفته است که برای کشف ارکان اخلاقی هر دین، نخست لازم است این مبانی موردنظر قرار گیرند و با آگاهی از آنها، به تحلیل اخلاق آن دین همت گمارده شود.