حکم فقهی تعلیم حدیث مقاله

قرآن و روایات مهم ترین منابع معرفتی دین اسلام اند. در عصر ائمه^ و در نظام آموزشی اسلامی تا قبل از دوران فراگیری آموزش و پرورش رسمی، آموزش دادن قرآن و حدیث در جامعه اسلامی در بین سایر علوم اولویت داشته است. متاسفانه در دوران معاصر، برنامه آموزش رسمی، بدون توجه به اولویت های برنامه درسی منطبق با مبانی نظری تربیتی اسلام طراحی شد. نتیجه این بی مهری محجوریت عملی روایات معصومان^ در جامعه اسلامی ایران بوده است. کوشش برای اسلامی سازی مدارس، نیازمند تبیین مبانی نظری تعلیم علوم اسلامی از جمله علوم حدیث است. در این مقاله با استفاده از روش اجتهاد جواهری، نخست، مفهوم تعلیم حدیث و ضرورت آن در بخش کلیات بررسی گردیده، سپس ادله مورد استناد در دو گروه ادله عام و ادله خاص مورد مداقه قرار گرفته است. در نتیجه گیری اشاره شده است که تعلیم حدیث به عنوان اولی، مستحب موکد و دارای اولویت در تدریس است اما ممکن است حکم تعلیم حدیث در نتیجه عروض عناوین ثانویه به دیگر احکام خمسه تغییر یابد.

The Quran and tradition are the most important sources of knowledge in Islam. In the period of the infallible (AS) and in the Islamic education system until before the period of formal education، preference and priority was given to teaching Quran and hadith. Unfortunately، in the present age، formal education has been laid out and designed with complete disregard for educational preferences and educational theoretical principles of Islam as a consequence of which the sayings and traditions of the infallible imams have been practically neglected. Any efforts to Islamize the schools would require the theoretical principles for teaching Islamic sciences including hadith sciences to be explained. In this article، first with reliance on the deduction method characteristic of Jawaher al-Kalam the concept and need for teaching hadith have been explained in the generalities section. Thereupon، the corroborating reasons and arguments have been scrutinized. It has been concluded at the end that teaching hadith is highly recommended per se and that priority should be given to it regardless of the circumstances but it is likely that the Islamic law about teaching hadith may change into one of the five legal values or qualifications.

دوم : تعليم حديث به معناي تعليم محتواي روايات و فهم و عمل به مضامين احاديث که در زمان خود معصومان ^ نيز اهتمام به فراگيري حديث به اين معنا رايج بوده است . احاديث حفظ الحديث ، هم با توجه به معناي حفظ که به نشر روايت اشاره دارد و هم با توجه به ذيل روايات – مخصوصا روايت سوم - که بر احتياج مردم به اين روايات دلالت دارد، شامل عنوان تعليم حديث ميشود. نکته اول : دلالت «احتفظوا» بر حفظ کتاب هاي روايي مشخص است اما ميتوان از اين امر لزوم کتابت حديث را نيز استفاده کرد. نکتۀ دوم : همان طور که در ذيل روايت اول و سوم بيان شد، حکمت حفظ کتاب هاي حديثي، نيازي است که پيروان اهل بيت ^ به اين کتاب ها پيدا ميکنند. نکتۀ سوم : روايت سوم که مستقيما به کتابت و نشر حديث در بين مردم اشاره دارد، با توجه به حکمتي که در ذيل آن بيان شده است ، دلالت بر لزوم کتابت حديث و نشر آن در هنگام احتياج پيروان اهل بيت ^ به اين احاديث دارد. بحث دلالي: نکتۀ اول : دلالت اين روايت بر استحباب ابلاغ حديث به ديگران با توجه به اينکه پيامبر| براي چنين شخصي دعا نموده اند واضح است . اما نميتوان بدون قرينه الزام به تعليم حديث را از اين روايت فهميد، زيرا همان طور که قبلا توضيح داده شد، دعاي پيامبر| در مورد انجام دهندگان عمل خاصي تنها دلالت بر رجحان مطلق آن عمل دارد که اگر قرينه اي در ميان نباشد، قدر متيقن استحباب از آن استفاده ميشود.