چکیده:
هدف تحقیق، بررسی برخی ویژگیهای فرهنگ تربیت بدنی و ورزش ایران باستان در
شاهنامه فردوسی است.به همین منظور 8 صفت جسمانی، 14 صفت رزمی-پهلوانی، 11 صفت
عقلی(خرد)-اخلاقی و چند نماد رفتاری در سه دوره اسطوره، پهلوانی و تاریخی شاهنامه
توصیف و تحلیل شده است.منبع اصلی تحقیق، 9 جلد شاهنامه فردوسی و سار تحقیقات مربوط
به آن است.ضمنا برای تأیید هر یک از مفاهیم و صفات، ابیاتی از شاهنامه انتخاب شده
است.یافتههای تحقیق نشان داد که آموزش بهداشت، سلامتی، نیرومندی و پهلوانی در
شاهنامه پایه دینی و ملی دارد و ریشه پهلوانی عمدتا رزمی و کینخواهی ملی است.
پهلوانان، به عنوان نماد قدرتمندی، بیشتر از نظر جسمانی و بدنی قوی بودند و از سایر
کردارهای طبیعی آنان در زندگی فردی و اجتماعی خبری نیست.از بین 2103 بار تکرار صفات
جسمانی، صفت تن، جسم و بدن با 52% تکرار، از بین 4755 بار تکرار صفات رزمی-پهلوانی،
صفت سوار با 23% تکرار، و از بین 3134 بار تکرار صفات عقلی-اخلاقی، صفت خرد با 36%
تکرار در اولویت قرار دارند.بیشترین تکرار صفات در دوره پهلوانی است.بهطور کلی
صفات رزمی-پهلوانی 58/47%، صفات عقلی-اخلاقی 36/31% و صفات جچسمانی 4/21% ، صفات
مورد بررسی در شاهنامه را تشکیل میدهد.پرورش مرد عمل و مرد خرد در مفهوم «پهلوانی»
عالیترین شکل تربیت ورزشی را در شاهنامه نشان میدهد که این مفهوم در ابیات زیادی
با تکیه بر رهنمودهای عقلی(خردورزی)و پایبندی به اصول اخلاقی و جوانمردی تأکید شده
است.هرچند برخی اعمال نابخردانه و غیراخلاقی نیز از پهلوانان مشاهده شده است، این
رفتارها بسیار اندک و از نظر فردوسی نیز با توجه به کارکرد نظامی و سیاسی رفتار
پهلوان قابل اغماض است.این یافتهها نشان میدهد که تربیت بدنی و ورزش در فرهنگ
ایران از گسترش و غنای زیادی برخوردار بوده است و میتوان برخی صفات، نمادها و
رفتارهای مثبت این فرهنگ را در تربیت ورزشی به کار گرفت.