درباره ی ساخت و ریشه شناسی چند فعل تالشی مقاله

نویسنده: کارگر، مهدی ؛ نظری چروده، احمدرضا ؛

زبان فارسی و گویش های ایرانی بهار و تابستان 1395 - شماره 1 ، علمی-پژوهشی (وزارت علوم (‎26 صفحه - از 169 تا 194 )

کلیدواژه ها: فعل ریشه‌شناسی تالشی ماده مضارع ماده ماضی Taleshi Present Stem Past Stem verb etymology گویش واج بـا فارسی ایرانـی باسـتان

fa en

چکیده:

تالشی از گویش‌های ایرانی شمال غربی به شمار میآید که در حاشیه دریای خزر رواج دارد. جستار پیش روی پس از اشارهای مختصر درباره ساخت فعل در تالشی، به بررسی ریشه‌شناختی 14 فعل از تالشی مرکزی پرداخته‌است. دادههای تحقیق و ضبط آنها براساس تلفظ رایج در تالشی مرکزی است. در مدخل هر فعل، نخست مادههای مضارع و ماضی تالشی آورده شده، سپس برپایة برابر یا همریشة واژه در دیگر گویش‌ها و زبان‌های ایرانی و نیز زبان‌های هندواروپایی، به ریشهشناسی واژه و بازسازی صورت ایرانی باستان و هندواروپایی آغازین آن پرداخته شده‌است، سپس براساس شواهد موجود، ساخت اشتقاقی فعل و دگرگونی‌های آوایی انجام‌گرفته بر روی مادههای آن توضیح داده شده، همچنین روند تحول تاریخی واج‌های تالشی در برخی از افعال منتخب این مقاله، از دوره ایرانی باستان تا ریخت امروزین بررسی شدهاست.

خلاصه ماشینی:

در مدخلِ هر فعل ، نخست ماده هاي مضارع و ماضي تالشي آورده شده ، سپس برپايۀ برابر يا همريشـۀ واژه در ديگر گويش ها و زبان هاي ايراني و نيز زبان هاي هندواروپايي، به ريشه شناسي واژه و بازسـازي صورت ايراني باستان و هندواروپايي آغازين آن پرداخته شده اسـت ، سـپس براسـاس شـواهد موجـود، ساختِ اشتقاقي فعل و دگرگونيهاي آوايـيِ انجـام گرفتـه بـر روي مـاده هـاي آن توضـيح داده شـده ، همچنين روندِ تحول تاريخي واج هاي تالشـي در برخـي از افعـال منتخـبِ ايـن مقالـه ، از دورٔە ايرانـي باستان تا ريختِ امروزين بررسي شده است . ٣- پيشينۀ پژوهش مهم ترين مقاله هايي که به ساختِ فعل در تالشي پرداخته اند عبارت اند از: «ريشـه و مـادٔە فعـل در گويش هاي تاتي، تالشي، و گيلکـي» از رضـايتي کيشـه خالـه و سـبزعليپور (١٣٨٧)؛ «فعـل پيشوندي در تالشي» از علي رفيعي جيردهي (١٣٨٦)؛ «فعل مجهول در زبان هـا و گـويش هـاي ايراني» از رضايتي کيشه خاله و جلاله وند آلکامي (١٣٩٠)؛ «توصيف ساختمان دسـتگاه فعـل در گويش تالشي (دهستانِ تاسکوهِ ماسال )» از مهرداد نغزگويِ کهن (١٣٧٣). برابرِ فعل در ديگـر گويش هاي ايراني: تالشي شـمالي -derz «دسـته کـردن (گيـاه )» (پيريکـو٣، ١٩٧٦: ٢٣)، خوانسـاري -derz «مرمت کردن » (اشرفي خوانساري، ١٣٨٣: ٩٨)، سيوندي -dirz «دوختن » (ُلکـوک٤، ١٩٧٩: ١٤١)، ١٤١)، زازا derzen، کردي سوراني -darz/dirz- «شکافتن » (تاکستون ٥، ٢٠٠٩: ١٨١) ٥-٣- teerǝs (شکستن ، آسيب ديدن ) مادٔە مضارع -̌erǝs، مادٔە ماضي -terǝs < ايراني باستان -̌rais√* «زيان ديدن » (چوانگ ، ٢٠٠٧: ٣٠٨)، اوسـتايي -̌srae√ «آسـيب ديـدن » (بارتولومـه ، ١٩٠٤: ١٤٨٦)، سنسکريت -̣res√ «زخميشـدن » (مونيـه -ويليـامز، ١٩٧٤: ٨٨١)، فارسـي 1.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود