چکیده:
در میان سروده های محمد بن حسام الدین خوسفی (وفات 875 هـ.) ملمعات و اشعاری به زبان عربی وجود دارد؛ این اشعار، ادامه ی سنت ادبی است که از سده ی چهارم هجری در شعر شهید بلخی شروع شده و گوشه ای از قریحه و اندیشه ی ایرانیان را در طی قرون متمادی پاس داشته اشت. در اشعار عربی ابن حسام، قصیده ای شصت و شش بیتی در نعت و منقبت حضرت رسول (ص) به زبان تازی وجود دارد که در چاپ های دیوان او رمز ناگشوده و همراه با لغزش های اعرابی و چاپی است. این پژوهش می کوشد نخست به ضبط و برگردان ابیات بپردازد و عناصر فنی آن را از لحاظ زبانی، عاطفی و خیال توصیف و تحلیل کند و ارتباط آن را - در حد توان- با جریان های ادبیات عربی در دوره ی مملوکی خاصه قصیده ی «برده» بررسی نماید. وجود این قبیل سروده ها در دیوان ابن حسام خوسفی، بعد دیگری از شخصیت و توانایی وی را گواهی می دهد و در پیگیری روند عربی سرایی و ملمع گویی شاعران ایرانی، مغتنم است.
There are some Arabic Mollammaat )macaronic verse( and poems among Mohammad Ibn Hosam-adin Khusfi )died in 875 AH(’s poetries. These poems follow a literary tradition which has begun to appear since the fourth century in Shahid Balkhi’s poetry and has shown Iranian’s talent and thought over centuries. Among Ibn Hosam’s Arabic poems، there is an ode )qasida(، with sixty-six lines، which describes and praises the prophet Mohammad and it is not decoded and contains some spelling errors and typos in his published collections of poetry. This research at first seeks to record and translate those lines and describes and analyzes their technical elements in linguistic، emotional and imaginary aspects and then it studies their relationship with Arabic literary trends in Mamlook period especially “Bordah” ode. Existence of such poems in Ibn Hosam Khusfi’s collection of poetry demonstrates another dimension of his personality and capacity and it is valuable in tracking the trend of saying poems and Mollammas in Arabic among Iranian poets.
خلاصه ماشینی:
در اشعار عربی ابن حسام ، قصیده ای شصت و شش بیتی در نعت و منقبت حضرت رسول (ص ) به زبان تازی وجود دارد که در چاپ های دیوان او رمز ناگشوده و همراه با لغزش های إعرابی و چاپی است .
این پژوهش می کوشد نخست به ضبط و برگردان ابیات بپردازد و عناصر فنی آن را از لحاظ زبانی ، عاطفی و خیال توصیف و تحلیل کند و ارتباط آن را - در حد توان - با جریان های ادبیات عربی در دوره ی مملوکی خاصه قصیده ی "برده " بررسی نماید.
در این بین ، قصیده ای شصت و شش بیتی به عربی است که به گواهی مصححان دیوان شاعر «از لحاظ استعمال لغات ، ترکیبات ، ضمایر، صفات ، وزن ، آهنگ اشتباهات ، ناهماهنگی ها و لغزش هایی ، حتی در نقل آیات قرآنی دیده می شود که از نظر ارباب دانش و بینش پوشیده نیست ؛ با این همه ما آن را – برای حفظ امانت ، بدون تصرف در متن - نقل نمودیم » (ابن حسام ، ١٣٦٦: ٣١).
این پژوهش می کوشد قصیده ی مزبور را ضمن تصحیح انتقادی و ضبط دقیق ، ترجمه و به عنوان یک ماده ی خام در اختیار پژوهشگران و علاقمندان شعر ابن حسام قرار دهد و سپس در حد توان به تحلیل شکلی و محتوایی قصیده بپردازد و با ذکر چند دلیل و مثال ، ارتباط بخشی از آن را با ادبیات عربی خاصه قصیده ی "برده " از شرف الدین بوصیری اثبات نماید.