چکیده:
شاهنامه از دو نوع «مظاهر مادی» و «مظاهر غیر مادی» سکاها تاثیر فراوان یافته است که در این پژوهش به بررسی این موضوع در دو بخش اسطورهای و حماسی شاهنامه پرداخته شده است. در قسمت مظاهر مادی به بررسی «سوگواری»، «میگساری»، «اسب» و «مالدوستی» سکاها در ابیات شاهنامه پرداخته شده است و در قسمت مظاهر غیر مادی از «کینه و نفرت»، «جادو و افسونگری»، «سگزی» و «اعتقاد به مظاهر طبیعت» آنها در ابیات این کتاب سخن رفته است. در این پژوهش بدین پرسش پاسخ خواهیم داد که مظاهر مادی و غیرمادی سکاها در شاهنامه چه مسایلی هستند؟ آیینها، مراسم، اعتقادات و دیگر مظاهر قوم سکایی چگونه باعث اعتلا و غنای ادبی، تاریخی و قوم شناسی شاهنامه شده است؟ حماسهی ملی (شاهنامه) نه تنها بازتابدهنده فرهنگ دینی زرتشتی، بلکه فرهنگ همهی قومیّتهای ایرانی از جمله سکاها است. در این پژوهش به روش کتابخانهای و به شیوهی توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از منابع دست اول که اطلاعاتی از مظاهر فرهنگ و تمدن سکاها را بیان نماییم.
خلاصه ماشینی:
"کشتن اسب یکی از موضوعاتی که به نظر میرسد با مظاهر زندگی سکایی مرتبط باشد «کشتن اسب» در جنگهای شاهنامه است؛ زیرا در تاریخ میخوانیم که سکاییان در یک مورد اسب را میکشتند و آن موقعی بوده که صاحبش میمرد و اسب را با او به خاک میسپردند (بهزادی، 1370: 750) بنابراین کشتن اسب از این منظر شباهت دارد و بسیار محتمل است که آنان در جنگ اسب دشمن خود را پی میبریدند و میکشتند.
آنچه از مظاهر مادی فرهنگ و تمدن سکایی در شاهنامه میتوان دریافت این است که: مراسم «سوگواری» به چهار شکل دیده میشود که عبارتاند از: مویه کردن، موی کندن و اشک ریختن و روی خستن و جامه دریدن و گوشت ران کندن و حتی اعتصاب آب و غذا که در سوگواری رودابه برای رستم دیده میشود، پیشواز درگذشته یا تشییع جنازه و سرانجام به گور سپردن.
به شکل سوگند به اجرام آسمانی مخصوصا از زبان رستم و به شکل اعتقاد به تقدیر و تأثیر مظاهر طبیعت که نسبت به سوگند «سگزی» تنها اصطلاحی است که قریب به یقین به سکایی بودن دلالت میکند و در شاهنامه این لقب مخصوص رستم است که دشمنانش از روی تحقیر او را بدین نام خواندهاند و میتوان از این اصطلاح پی برد که سکاییان به عنوان قومی جدا از ایرانیان و تورانیان بودهاند که فرهنگ و تمدن خاصی داشتهاند و چون روحیهی سلحشوری داشتهاند همواره به کمک ایرانیان در مشکلات شتافتهاند."