چکیده:
بررسی و مطالعه واژگان گوناگون در لهجه همدانی نشان می دهد که یکی از ویژگیهـای بـارز ایـن لهجه ، تغییر واکه آغازین / a / به [e ] در واژه های دو هجایی یا بیشتر می باشد. لذا هـدف از تحقیـق حاضر بررسی این فرایند واجی و به عبارت دیگر بررسی و شناسایی محیط واجی این فرایند است کـه طی آن واکه افتاده / a / به [e ] ارتقاء می یابد. روش تحقیق در تهیه مقاله حاضـر بصـورت میـدانی بوده است ، بدین ترتیب که ابتدا فهرستی از واژگان بنیـادی کـه در گفتـار روزمـره گویشـوران مکـررا شنیده می شود،تهیه شده و سپس با در نظر گرفتن جامعه ای آماری طریقه تلفظ این واژگان توسـط اعضای جامعه ثبت و ضبط گردیده است . بر همین اساس و نیز شم زبانی نگارنده بعنوان یک گویشور بومی، واژگان مورد نظر واج نگاری شده و سپس با همان واژگان در گویش معیار مقایسه شـده اسـت . نتیجه حاصله از بررسی و مقایسه این واژگان نشان دهنده این واقعیت است که در واژگان دو هجـایی یا بیشتر واکه آغازین / a/ در محیط بدون تکیه ارتقاء یافته و به [e ] تبدیل شده است .
خلاصه ماشینی:
٢- ارائه داده ها در ذیل داده های مورد نظر همراه بـا واج نویسـی فارسـی معیـار و واج نویسـی لهجـه همـدانی ارائـه می گردند: واژه واج نویسی معیار لهجه همدانی ١- توانایی tavanaji tevanaji ٢- قدیمی qadimi qedimi ٤٨ ٣- زمان zaman zeman ٤- برادر baradar beradar ٥- نوه nave neve ٦- هوا hava heva ٧- تگرگ tagarg tegarg ٨- قنات qanat qenat ٩- طلا tala tela ١٠- نمک namak nemak ١١- پنیر panir penir ١٢- غذا qaza qeza ١٣- جوانه d3avane d3evane ١٤- کبوتر kabutar kebutar ١٥- مگس magas megas ١٦- دندان dandan dendan ١٧- زبان zaban zeban ١٨- طناب tanab tenab ١٩- تبر tabar tebar ٢٠- کباب kabab kebab ٢١- نزدیک nazdik nezdik ٢٢- کبود kabud kebud ٢٣- جوان d3avan d3evan ٢٤- تنومند tanumand tenumand ٢٥- قوی qavi qevi ٢٦- کمر kamar kemar ٢٧- جدید d3adid d3edid ٢٨- گریبان gariban geriban ٢٩- همدان hamedan hemedan ٣٠- وزیر vazir vezir ٣١- روان ravan revan ٣٢- روش rave reve ٣٣- سلام salam selam ٣٤- قلم qalam qelam ٣٥- قشنگ aη qa aη qe ٣٦- ضرر zarar zerar ٣٧- نماز namaz nemaz ٣٨- قطار qatar qetar ٣٩- جواد d3avad d3evad ٤٠- جمال d3amal d3emal ٤١- جلال d3alal d3elal ٤٢- مجید mad3id med3id ٤٣- کمال kamal kemal ٤٤- انار ?anar ?enar ٤٥- ورق varaq veraq ٤٦- جواب d3avab d3evab ٤٧- کره kare kere ٤٨- لبش laba lebe ٤٩- لواش lava leva ٥٠- سماور samavar semavar ٥١- خراب xarab xerab ٥٢- خبر xabar xebar ٥٣- حواس havas hevas ٥٤- نوار navar nevar ٥٥- نوازش navaze nevaze ٥٦- یواش java jeva ٥٧- تشر arta arte ٥٨- لواشک aklava akleva ٥٩- مریض mariz meriz ٦٠- مرض maraz meraz ٥٠ ٦١- النگو ?alangu ?elangu ٦٢- انگور ?angur ?engur ٦٣- الک ?alak ?elak ٦٤- سراسر sarasar serasar ٦٥- فرانسه faranse feranse ٦٦- مثلا masalan meselan ٦٧- دوازده davazda(h) devazde(h) ٦٨- چمدان amedant emedant ٦٩- سواد savad sevad ٧٠- تماشا a tma atema ٧١- تمام tamam temam ٧٢- سنجاق sand3aq send3aq ٧٣- سبد sabad sebad ٧٤- سبب sabab sebab ٧٥- نتیجه natid3e netid3e ٧٦- کسی kasi kesi ٧٧- کثیف kasif kesif ٧٨- بچه e batt ebett ٧٩- اگر ?agar ?egar ٨٠- دما dama dema ٨١- برای baraje beraje ٨٢- تدارک tadarok tedarok ٨٣- تصادف tasadof tesadof ٨٤- تلاش tala tela ٨٥- پتو patu petu ٨٦- پناه panah penah ٨٧- نباید nabajad nebajad ٨٨- ترازو tarazu terazu ٨٩- نمایش namaje nemaje ٩٠- سوار savar sevar ٣- تحلیل داده ها بررسی داده های فوق و مقایسه آنها با گویش معیار منجر به ارائـه پـنج فرضـیه شـده اسـت .