چکیده:
زبان عنصر اصلی فرهنگ است و چند زبانگی دقیق ترین بازتاب چند فرهنگی است. کشور ما را به اعتباری می توان چند زبانه دانست، زیرا که در درون مرزهای سیاسی خود اقوام مختلفی را جای داده که هر کدام از آنها همچنان که دارای فرهنگی کم و بیش خاص خوداند، دارای زبان خاص خود، به عنوان یکی از عناصر فرهنگی خود نیز به شمار می روند. اقوام مختلف، در عین حال که هر یک از مراحل تاریخ اجتماعی خود را به شکل خاصی پیموده اند، هیچ وقت به حالت انزوا نزیسته اند بلکه در حال ارتباط با اقوام دیگر به سر برده اند. همین مسئله ارتباط اجتناب ناپذیر جوامع بشری به تنهایی می تواند دلیل کافی برای تاثیر متقابل زبان های آنان در یکدیگر باشد. به این ترتیب، زبان در گذر زمان، تحت تاثیر زبان همسایه قرار می گیرد و دچار تحول و دگرگونی می شود، به طوری که در سیر عادی و طبیعی خود حتی ناگزیر به قبول کلمات بیگانه می گردد منتها اثر این قرض گیری را معمولا با مجزا ساختن واژه مورد نظر از وابستگی های دستوری زبان اصلی و تعدیل و تغییر آن براساس قوانین آوایی خود از بین می برد. بنابراین، کلمه ای که به این شکل وارد زبان می شود با قواعد خاص تطبیق یافته و خللی در استقلال زبان وارد نمی سازد.
بر اساس بررسی انجام یافته، زبان آذری نیز پس از قرض گیری واژه های فارسی به دلایل مختلف (پرکردن خلا فرهنگی، اعتبار اجتماعی زبان قرض دهنده و غیره) تغییراتی را در سطح آوایی به روی واژه وارد کرده است که می توان آن را معلول فرآیندی دانست که طی آن، واژه های قرضی، خود را با ساخت آوایی زبان قرض گیرنده تطبیق می دهند و تلفیق لازم در آنها صورت می گیرد .
در این مقاله سعی بر آن بوده تا قواعد واجی حاکم بر فرآیندهای واجی که با عمل کردن تعدادی از آنها نمودهای روساختی وام واژه ها به دست می آید کشف و معرفی شوند. این فرآیند ها (هماهنگی واکه ای ، همگونی همخوان ها فرآیند مربوط به ساخت هجا، فرآیند درج واکه - تقویت و تضعیف) با قاعده های مختلف با استفاده از توصیف تغییرات حاصله در مشخصه های واجی و گاهی با استفاده از متغییر های α و β قواعد گشتاری بیان شده است .
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش که برای نظام آوایی زبان ترکی آذری ٢٢ همخوان و ٩ واکه در نظر گرفته شده است ، نگارنده در مورد واج های /k/ و/ʔ/ همسو با حسابگر است ، به طوری که ترکی، فاقد همخوان انسدادی چاکنایی /ʔ/ آغازی، میانی و پایانی است .
اما در مورد همخوان های افراشته /ɟ/،Ɣ/ / و /g/ باید گفت چند واژه ای که در آنها واج /ɟ/ با واکه های پسین ظاهر می شود از موارد استثناء در زبان ترکی آذری است ، زیرا /ɟ/ همیشه با واکه های پیشین ظاهر میشود و نیز /ɟ/ دارای واجگونۀ /g/ میباشدکه تنها در محیط واکه های پسین واقع می شود.
(به تصویر صفحه رجوع شود) بنابراین ، وجود واژه های قرضی که در آنها /g/ با واکه های پیشین همراه است نیز قابل توجیه است ، زیرا که در زبان ترکی /Ɣ/ در آغاز واژه ظاهر نمی شود و به جای آن /g/ ظاهرمیشود، به این ترتیب /g/ همراه با واکه های پیشین ، واژه های قرضی را شامل می شود، که به طور کامل با ساخت آوایی و واجی زبان ترکی آذری مطابقت نکرده و به آن بی قاعدگی تلفظی گویند.
(به تصویر صفحه رجوع شود) ٢-٣ فرایند مربوط به ساخت هجا( خوشه های همخوانی ) ٢-٣-١حذف همخوان انسدادی چاکنایی به طور کلی، فرایند حذف را چنین می توان تعریف کرد که هر گاه در ترکیب آواها با هم نوعی همنشینی بین واحدهای زنجیری به وجود آید که یا خلاف نظام آوایی زبان باشد و یا بر اساس طبیعت آوایی زبان، ثقیل به نظر برسد، برای رفع این اشکال، یک واحد آوایی از زنجیرۀ گفتار حذف می شود.