چکیده:
در یک آزمایش تولیدی، رفتار واجی گونه لرزشی - لثوی /r/ ، در جایگاههای واجـی مختلـف در قالب واجشناسی آزمایشگاهی ، ازطریق مشـاهدة الگـوی تغییـرات شـدت انـرژی، بـرروی طیـف فرکانسی گونه ها، مورد بررسی قرار گرفت . در این آزمایش بـا بررسـی و مشـاهدة الگـوی توزیـع شدت انرژی برروی فرکانس ها در هر جایگاه، موارد وقـوع هـر واجگونـه شناسـایی و فراوانـی آن محاسبه شد. نتایج نشان داد گونه های لرزشی - لثوی واکدار و ناسوده، گونـه هـای اصـلی /r/ در زبان فارسی هستند. این گونه ها در سطح وسیعی از بافت های واکـه ای و همخـوانی و هـم چنـین جایگاههای نوایی مختلف تظاهر آوایی دارند. هم چنین تناوب ایـن گونـه هـا بـا یـکدیگـر آزاد و وابسته به گویشور است . علاوهبراین دو گونه ، گونه های زنشی ، لرزشی بـی واک، سایشـی واکدار و سایشی بی واک نیز در زبان فارسی تظاهر آوایی دارند ولی تولیـد آنهـا تاحـدزیادی وابسـته بـه بافت آوایی و بافت نوایی گفتار است . این نتایج نشان می دهـد تغییـرات واجگونـه ای /r/ در زبـان فارسی متاثر از عوامل مختلف ، ازجمله گویشور، بافت آوایی و بافت نوایی است .
This article addresses the phonological variability in Persian trill production through an experimental approach. In a production experiment، the phonetic diversity in /r/ production was examined through spectral measurements of FFT spectra and spectrograms of the desired regions of the target signals. Results show that the trill and approximant variants are the most dominant /r/ allophones، while the distribution of other varieties largely depends on the prosodic context (utterance initial، medial، or final)، as well as vocalic (vowel quality) and consonantal (voice) contexts.
خلاصه ماشینی:
"نتایج این مطالعه نشان داد که توزیع گونة زنشی تنها محدود به جایگاه میان واژه بین دو واکه است ولی دو گونة دیگر، یعنی گونه های لرزشی واکدار و ناسوده، در بسیاری از جایگاههای واجی با درجات مختلف فراوانی با یکدیگر تناوب دارند.
گونة اصلی لرزشی ، هم دارای ناپیوستگی های بیشتری (تعداد دفعات ارتعاش نوک زبان) است و هم ناپیوستگی ها (محدودههای باز و بستة لرزش) به صورت توالی از نواحی بسیار کم رنگ (متمایل به سفید) و پررنگ بر روی طیف نگاشت به وضوح نمایان هستند، که نشان می دهد مرحلة باز و بسته به طور کامل انجام می شود.
دلیل این امر این است که اثر بسیاری از این جایگاهها، ازجمله بافت واکه ای (تمایز واکه های پیش کامی و پس کامی )، همخوانی (تمایز همخوانهای بی واک و واکدار) یا نوایی (تمایز آغاز، میان و پایان پارهگفتار)، در ایجاد تغییرات واجگونه ای برای /r/، در تحقیقات انجامشده بر روی زبانهای دیگر تأیید شده است (لدفوگد و مدیسون، ١٩٩٦: ٢١٨؛ لینداو، ١٩٨٥: ١٥٨؛ رکاسنز و پالارز، ١٩٩٩: ١٤٤؛ اسپاجیک و دیگران، ١٩٩٦: ٢؛ سوله ، ٢٠٠٢: ٣٥٢).
٤. میان واژه به عنوان عضو اول خوشة پایانی : در این جایگاه نیز مانند میان واژه در پایان هجا، /r/ مستقل از الگوی واکداری- بی واکی همخوان مجاور به دو صورت ناسوده و لرزشی واکدار تولید می شود، که فراوانی گونة ناسوده بیشتر از لرزشی بی واک است (قبل از همخوانهای واک دار: [] ٤٩% و [r] ٤٥%؛ قبل از همخوانهای بی واک: [] ٥٤% و [r] ٣٥%)."