چکیده:
یکی از مسائلی که پژوهش گران زبان ترکی آذری بر سر آن اختلاف نظر دارند، تعداد همخوانهای این زبان است . اجزای همخوانی مسئله ساز در تحلیل ها عبارتند از [Q]،f[ ]، [̂a] و [Y]. نگارندگان با ارائه دادههایی از دو گونه تبریزی و گوگانی و تحلیل آنها بر اساس انگارة واجشناسی زایشی، معتقدند که بروز این اختلاف نظر در سایر پژوهش ها به این دلیل است که تعیین هویت واجی همخوانهای مذکور، عمدتا، بر اساس تقابل معنایی (مجموعه های کمینه ) بوده است و معیار پیش بینی پذیری و گرایش های همگانی نظامهای آوایی را در نظر نگرفته اند. دادههای این پژوهش به دو شیوه گردآوری شدهاند: یکی در محیط طبیعی ادای پارهگفتار و دیگری به شیوة هدایت شده که در آن پژوهشگر از گویشوران خواسته است که پارهگفتارهای معینی را تلفظ کنند. به اعتقاد نگارندگان پژوهش حاضر، گونه های مورد مطالعه ، بیست ویک همخوان واجی دارند. به این صورت که دو همخوان [Q] و [f] واجگونه هایی از واج /̃a/ محسوب می شوند، /̂a/ واجی دیگر است که توزیع ناقص دارد و فقط در آغازة هجا نمود آوایی دارد، و [Y] واجگونه ای از همخوان انسدای- سایشی /cˇy/ است ، که فقط در پایانه هجا نمود آوایی مییابد. همچنین ، یک گرایش قوی به نرم شدگی در پایانه هجا در این گونه ها مشاهده میشود.
One of the issues that the researchers of Azari language do not agree on، is the number of the consonants. The range of variation is from 20 to 24 consonants. The problematic segments in those analyses are: [Ρ]، [γ]، [ɟ] and []. Taking into consideration both predictability and universal tendencies، we believe that Azari has 21 consonants in which [γ] and [Ρ] are the allophones of velar plosive //; /ɟ/ is another phoneme with incomplete distribution which appears only in the onset، and finally [] is an allophone of the affricate /δζ/ in the coda.
خلاصه ماشینی:
"به بیان دیگر وقوع [̂a] قابل پیش بینی نیست و نمیتوان آن را واجگونه ای از [f] دانست : پارهگفتارهای نمونۀ (١): [̂a] پیش از واکه های پسین و [f] پیش از واکه های پیشین : "مبالغه " [noa] "قلعه " [fzkz] "صدای افتادن" \taatksLZa "زاغ" [fzcyzkz] "گور" \nqa] "کمربند" [fdihR] "گاومیش " [lLR@̂a] "برادر شوهر" [fdihm] "گاه" \g@̂a] "سیاه" [fzqz] "جوشیدن" [fdimzlzb] علاوه بر موارد فوق، همۀ وامواژههایی که در زبان مبدأ دارای همخوان انفجاری ملازی واکدار [̃a] هستند و به [f] تبدیل میشوند، به راحتی میتوانند قبل از واکۀ پیشین [h] نیز قرار بگیرند، مثلا: [fhi@lzs] "قیامت "، [fhi@ez] "قیافه ".
حسابگر (١٣٧١: ١٢٥) با اینکه در دادههای خود آواهای لثوی [sˇr] و [cˇy] را دارد اما نمود واجی آنها را لثوی- کامی /sˇR/ و /cˇY/ در نظر میگیرد١ و استدلال میکند که چون در بیشتر لهجه های ترکی گونۀ لثوی- کامی این واج بروز آوایی پیدا میکند و به دلیل تبدیل این دو همخوان به آواهای لثوی- کامی [R] و [Y] در پایانۀ هجا، بهتر است در بازنمایی واجی به صورت لثوی- کامی و در واقع [-پیش بسته ] در نظر گرفته شوند.
پ. همخوان [Y] در گونه های مورد مطالعه توزیع ناقص دارد، و از آنجا که وقوع آن در پایانۀ هجا کاملا قابل پیش بینی است و به قاعده در میآید، این همخوان یکی از واجگونه های واج /cˇy/ محسوب میشود."
(
, 
, 
)
