چکیده:
در این مقاله کوشش شده است که در احوال امیر خسرو و مرشد وی، نظام الدین اولیا، سخنی هر چند کوتاه در میان آید و نگاهی گذرا به محیط زندگانی امیرخسرو از چشم انداز موسیقی کرده شود و نقش خسرو در پیوند موسیقی ایران و هند مورد بررسی قرار گیرد و ویژگی های موسیقیایی شعر وی در ترازوی عروض فارسی سنجیده شود و هنر شاعری وی نموده آید.
خلاصه ماشینی:
امیرخسرو دهلوی و موسیقی دیوان او * دکتر عباس کی منش چکیده در ایـن مقالـه کوشـش شـده اسـت کـه در احـوال امیـر خسـرو و مرشـد وی، نظام الدین اولیا، سخنی هر چند کوتاه در میان آید و نگاهی گـذرا بـه محـیط زنـدگانی امیرخسرو از چشم انداز موسیقی کرده شود و نقش خسـرو در پیونـد موسـیقی ایـران و هند مورد بررسی قرار گیرد و ویژگی هـای موسـیقیایی شـعر وی در تـرازوی عـروض فارسی سنجیده شود و هنر شاعری وی نموده آید.
چنانکه چهار اصطلاح به کارگرفته شـده در بیـت زیـر خبـر از این معنی می دهد: سماع در دل من کارکرد و سینه بسـوخت هنوز مطرب ما را ترانـه در چنـگ اسـت (خسرو، کلیات غزلیات، تصحیح اقبال صلاحالدین ، تجدید نظر سیدوزیر الحسن عابدی، لاهور، ج١، ٦١٧) در بحر مجتث مثمن مخبون اصلم مسبغ (مفـاعلن فعلاتـن مفـاعلن فـع لان) بـا قافیۀ «گ » و ردیف «است »: که واژگان: سـماع، مطـرب، ترانـه ، چنـگ » از اصـطلاحات موسیقیایی است که در این بیت به چیرگی به کار داشته شده است .
شمس قیس ترانه را از مخترعات بحـر هـزج دانسـته و از قالـب هـای موسـیقی آوازی ایران، که در روزگاران قدیم (قبل از اسلام) با ابیاتی موسوم بـه فهلویـات تغنـی می شده سخن در میان آورده و بعد از اسلام نیز رباعیات نام گرفته اسـت ؛ لسـان الغیـب این واژه را چنین به کار داشته است : سرود مجلست اکنون فلک بـه رقـص آرد که شعر حافظ شیرین سخن ترانـۀ تسـت (حافظ ، دیوان غزلیات، ٥٠) اما در فرهنگ ها، ترانه را تصنیفی دارای سه گوشه ذکـر کـردهانـد، هـر یـک بـه 14 طرزی .