چکیده:
از دیرباز ذهن جویای بشر، ستارگان آسمان را به خدمت بخت و اقبال خود می گرفت و حتی آنها را با چهره های زمینی می دید. از زمین برآمدگان، سنگ ها و فلزات را نیز نظاره می کرد.
مهره ها، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی با رنگ های خاص و اثرات جادویی چون کام یابی، ناکامی، طلسم، دفع نیروی شر، دفع چشم زخم و ازدیاد ثروت، ذهن بشر را به خود معطوف کرده بود.
از این رو، مقاله حاضر بر آن است تا به منظور یافتن ردی از مهره ها در ایران قدیم به کنکاش در متون کهن میانه (پهلوی و سغدی) و متون اسلامی بپردازد. متونی که درآنها خواص جادوی مهره ها و نیز ارتباط برخی از آنها با ستارگان توصیف شده است. به نحوی که شاید بتوان کیهان را منشا برخی از مهره های زمینی معرفی کرد. در ادامه خواص مهره ها و نمونه ای از شگفتی های مهره های شش گانه با رنگ های سبز، قرمز، آبی، زرد، سیاه و خشین (کبود) بر اساس منابع اسلامی سنگ شناسی آمده است. در انتها با پیوند آن به شاه نامه از اعتقاد به این میراث کهن – تصویر نمادین پدیده های طبیعی به زبان محسوس و قابل رویت – در فرهنگ عامه سخن بمیان آمده است.
Since antiquity the curious mind of man was in search of stars to know his fate and destiny. The inhabitants of the Earth looked also at the stones and metals. Beads، precious and semi precious stones with their special colours and magical effects like happiness، unhappiness، charm، keeping the evil forces ie the evil eye at bay and increasing fortune، have preoccupied the mind of man. Hence the present article is an attempt to search in the old middle texts (Pahlavi and Soghdi) and Islamic texts in order to find a trace of beads in ancient Iran. Texts in which the characteristic magical properties of beads and the connection of some of them with stars has been described in such a way that perhaps one could introduce the universe as to the source of these Earth beads.
Next، the properties of beads and a sample of the wonders of hexagonal beads with colours green، red، blue، yellow، black and violet based on Islamic sources of mineralogy are given. Finally by correlating the beads with Shahnameh، we have spoken about the strong belief in this ancient legacy in the popular culture of what is known as the symbolic imagery of natural phenomena translated into a palpable and visible language.
خلاصه ماشینی:
این مقاله می کوشد تا ضمن بیان توصیفی مهرهها و اعتقاد به آنها از متـون کهـن میانه - روایت پهلوی و متون سغدی- به معرفی مهره های شش گانـه در منـابع اسـلامی سنگ شناسی بپردازد و در آخر نیز به معرفی برخی از مهرههای ذکـر شـده در شـاهنامه اشاره می نماید.
در ادامة مطلب ، بـه تفکیـک بـه بیان ویژگی های این مهرهها با خواص ماوراءالطبیعی و جادویی آنها پرداخته می شود: مهرة سبز: کسی که مهرة سبز[یا] زبرجد(؟) زرگون به کار دارد، [به خود] بندد، خـوبی آورد [ بند٢ ].
این متن باورهای مردم زمان خود را نسبت به مهـرههـا کـه بـه اعتبـاری همـان گوهرها و یا سنگ های قیمتی با نیروی هفت اورنگ ٢ بـوده و نیـز ایـن کـه بخشـی آب، بخشی زمین ، بخشی گیاه، بخشی باد و بخشی جانور چهر هسـتند را نشـان مـی دهـد.
٧٧) هنگامی که آن را بفشارند [از آن] آب زرد ٧٨) رنگ خارج شـود، کسـی که چنین سنگی را ٨١-٧٩) دست یابد، هرگز نباید آن را به دیگـر مـردم خـارج از خانـه هدیه دهد؛ ٨٢) زیرا [در] این سنگ پادزهر بسیاری، برای مردم است .
١٠١) وقتی که آن را بسـایند، ١٠٢) آبی کبود رنگ از آن خارج شود و هم چنین در این ١٠٣) سنگ نیروی بسیار اسـت و آن مناسب است .
١١١) این چنین باید باشد که این سنگ ١١٢) خود سپید رنـگ اسـت ، ١١٣) و از سمت بیرون چون برجستگی سیاه است .