چکیده:
مطالعات و بررسی ویژگیهای فیزیکی و مورفولوژیکی رودخانهها از جملهی اولین و مهم ترین اقدامات در طراحی و اجرای طرحهای هیدرولوژیکی به شمار میآید. از اهداف پژوهش حاضر بررسی مشخصههای فیزیکی حوضهی آبریز تروال و ویژگیهای هیدرولوژی، هیدروگرافی و هیدروژئومورفولوژی آن با استفاده از روش های آماری و نرم افزاری جهت نیل به اطلاعات مناسب برای برنامهریزیها و اجرای طرحهای عمرانی و آبخیزداری میباشد. رودخانهی تروال از زیرحوضه های دریای خزر بوده که مساحت حوضهی آبریز آن تا محل تلاقی آن با رودخانهی قزل اوزن 6955 کیلومترمربع میباشد. با توجه به آمارهای موجود بین سالهای 90-1350 میانگین دمای سالانه ایستگاههای هواشناسی و سینوپتیک حوضهی 5/12 درجهی سانتی گراد و بارش سالانه 352 میلی متر است که نشان دهندهی نیمه خشک بودن شرایط اقلیمی حوضه میباشد. محاسبات صورت گرفته نشان میدهد که تراکم شبکه زهکشی در این حوضه کم بوده و تعداد آبراههها در واحد سطح اندک میباشد. با توجه به اینکه سطح حوضهی مورد مطالعه دارای پوشش گیاهی تنک و در مواردی نسبتا متراکم است، ضریب رواناب 35/0 درصد، زمان تاخیر حوضه 65/1 ساعت، و زمان تمرکز آن 75/2 ساعت است. نتایج به دست آمده موید آن است که تحت تاثیر عواملی مانند میزان بارندگی، شیب کم حوضه، رسوبات دانه ریز منفصل و نفوذ زیاد، میزان رواناب حوضه بسیار ناچیز بوده و بارندگی در این منطقه به سرعت فروکش میکند به همین دلیل میزان فرسایشپذیری خاک در این حوضه بسیار اندک و قابل کنترل میباشد. به علاوه منحنی تغییرات دبی سیل با گذشت زمان انحنای ملایمی دارد که حاکی از مصونیت نسبی حوضه در مقابل خطر سیل است.
The rivers physical and morphological properties survey and study is one of the first and most important actions in hydrological plans design and implementation. The aims of this research is Tarval drainage basin physical، hydrological، hydrographic and hydro geomorphology's traits surveying using software and statistical methods in order to access the appropriate information's to planning and implementing the constructions and watershed management plans. Tarval stream is the Caspian Sea sub basin that its drainage basin area from confluence location with Ghezel Owzan is 6955 km2. According to present statistics from 1971 to 2011 years the annual average of meteorology and synoptic basin temperature are 12.5 centigrade degree and annual precipitation is 352 mm that shows semi-arid situation of basin climatologically. The result shown that the drainage net densities in this basin is low and the number of streams per unit area is few. By considering the study area dispersal coverage and is some cases are high-density، the runoff coefficient is 0.35 percent and the basin delay time is 1.65 hours، and its time of concentration is 2.75 hours. The results shows that by considering the factors such as precipitation rate، basin low slope، little discontinuous seed sediment، the basin runoff amount is very low and precipitation of this area speedily drops down. For this reason the soil erosion percentage in this basin is so little and be controllable. In addition، the flood debit curvy changes with time passing have a slight curve that represent the basin immunity against flooding
خلاصه ماشینی:
عزتیان و همکاران (١٣٩١) با بررسی خصوصیات هیدروژئومورفولوژی حوضه ی آبخیز خیرآباد به این نتیجه رسیدند که واکنش هیدرولوژیک حوضه های آبخیزاز جمله دبی و حداکثر سیلاب ، مقدار رواناب سالانه ، پتانسیل فرسایش پذیری ، رسوب دهی و غیره ناشی از اثر متقابل عوامل اقلیمی ، ژئومورفولوژی ، فیزیوگرافی و آنتروپوژنیک است در این میان برخی از خصوصیات فیزیکی حوضه همچون مساحت و شیب متوسط ، شیب رودخانه ، تراکم زهکشی و ضرایب شکل از اهمیت خاصی برخوردارند.
شکل (٣) نقشه ی وضعیت ارتفاعی حوضه ی آبریز تروال (رجوع شود به تصویر صفحه) ـ منحنی هیپسومتری :داشـتن منحنی هیپسومتری درهـیدرولوژی کاربردفـراوان دارد از جمله ایـن که می توان از طریق آن مساحت سطوح پوشیده از برف را اندازه گیری کرده و یا با داشتن ارتفاع متوسط حوضه مقادیر دما، بارندگی و تبخیر در سطح حوضه را تخمین زد (علیزاده ، ١٣٨٩: ٤٨٧).
(رجوع شود به تصویر صفحه) ـ نوع خاک :همان گونه که در نقشه پوشش خاک حوضه نیز مشاهده می شود (شکل ١٠)، اینسپتی سول ها پوشش عمده خاک منطقه را تشکیل می دهند، اینسیپتی سول ها خاک هایی هستند که نسبت به انتی سول ها متکامل تر هستند، ممکن است این خاک ها برای استفاده های کشاورزی و غیرکشاورزی به طور گسترده مد نظر قرار گیرد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (١٤) منحنی تداوم جریان (دبی کلاسه ) حوضه ی آبریز تروال نتیجه گیری شیب منطقه ی مورد مطالعه حدود ١٩ درصدمی باشد این شیب به جز در قسمت های جنوبی وخط الرأس ها غالبا یکنواخت بوده و باعث افزایش نفوذ بارندگی های ناچیز منطقه نیزمی شود که تأثیر بسزایی در کاهش میزان رواناب حوضه دارد.