چکیده:
سبد کالایی برنج متشکل از رقم های کیفی مختلف بوده که این مسئله اتخاذ سیاست هـا و برنامـه هـای مناسب جهت کنترل و تنظیم قیمت در بازار را با دشواری مواجه ساخته است . با توجه به تفاوت کیفـی رقم های مختلف برنج ، بهره گیری از سبد متنوع کیفی و استفاده از رقم رهبر در بازار را میتوان به عنوان دو راهکار اصلی در تنظیم بازار برنج مدنظر قرار داد. در راستای اتخاذ راهبردی مناسب بر مبنای روابـط قیمتی برای تنظیم بازار برنج ، در این مقاله با بهـره گیـری از داده هـای سـری زمـانی ماهیانـه ی قیمـت خرده فروشی هفت رقم عمده ی موجود در بازار ایران (برنج صدری ممتـاز، صـدری درجـه یـک ، صـدری معمولی، بینام ، طارم ، خزر و ندا) طی سال های ١٣٧٨ تا ١٣٨٨، به بررسـی روابـط موجـود در سیسـتم قیمت ها پرداخته شده است . براین اساس ، با بهره گیری از آزمون هـم جمعـی، روابـط بلندمـدت در بـین سریهای زمانی مذکور مورد بررسی قرار گرفت . استفاده از آزمون هم جمعی زوجی بیانگر مستقل بودن سری زمانی قیمت برنج صدری ممتاز و لزوم حـذف آن از سیسـتم اسـت . در نهایـت بـا بهـره گیـری از درایه های ماتریس تعدیل و آزمون برون زایی ضعیف مشخص شد که رقم های صدری درجه یک ، خـزر و ندا نقش رهبری قیمت در بازار برنج را بر عهده داشته اند. وجود ویژگی برون زایی ضعیف برای رقـم هـای صدری درجه یک ، خزر و ندا بیانگر آن است که این رقم ها عامل محرک در فرایند تعیـین قیمـت سـایر رقم های دیگر برنج میباشند. از این رو، تمرکز و استواری برنامه های تنظیم بازار بر رقم های رهبر قیمت میتواند کنترل سریع ، کارا و موثر قیمت ها را در بازار برنج در پی داشته باشد.
Rice commodity basket involves different qualitative varieties in a way that establishing proper policies and programs for controlling and adjusting price in market is very difficult. According to qualitative difference of rice varieties, using different qualitative basket and price leader variety in market could be considered as two original solutions for adjusting rice market. For acquiring proper strategy in rice market adjustment on the basis of price relationship, present study investigated price relationship among seven main rice varieties’ price system include Sadri Momtaz, Sadri Daraje Yek, Sadri Mamoli, Binam, Tarom, Khazar and Neda during 1999 though 2009 using monthly time series data. Results of stationary ADF and KPSS tests showed that all of seven time series were I(1). Using co-integration test, long run relationship among mentioned time series were investigated. Bivariate co-integration test results revealed that Sadri Momtaz time series was independent from other system variables and should be omitted from the system. Finally, using adjustment matrix elements and weakly exogenous test, it was revealed that Sadri Daraje Yek, Khazar and Neda playing the role of price leadership in rice market. Existing weakly exogenous characteristic for Sadri Daraje Yek, Khazar and Neda varieties showed that these varieties were motive elements in process of determining price of other rice varieties. So, concentrating and basing adjustment market programs on price leadership varieties could result immediate, efficient and effective control of prices in rice market
خلاصه ماشینی:
"در راستای اتخاذ راهبردی مناسب بر مبنای روابـط قیمتی برای تنظیم بازار برنج ، در این مقاله با بهـره گیـری از داده هـای سـری زمـانی ماهیانـه ی قیمـت خرده فروشی هفت رقم عمده ی موجود در بازار ایران (برنج صدری ممتـاز، صـدری درجـه یـک ، صـدری معمولی، بینام ، طارم ، خزر و ندا) طی سال های ١٣٧٨ تا ١٣٨٨، به بررسـی روابـط موجـود در سیسـتم قیمت ها پرداخته شده است .
وجود ویژگی برون زایی ضعیف برای رقـم هـای صدری درجه یک ، خزر و ندا بیانگر آن است که این رقم ها عامل محرک در فرایند تعیـین قیمـت سـایر رقم های دیگر برنج میباشند.
در مطالعه ای که به بررسی رابطه ی قیمتی گندم ایالات متحده آمریکا و کانـادا پرداختـه شده است ، با استفاده از آزمون های هم جمعی و رهیافت تصحیح خطای نامتقارن نشان داده شد کـه 1 Johansen 2 British Columbia 3 Quebec 4 Ontario رابطه ی بلندمدت بین این دو سری قیمت وجود دارد.
از این رو، پس از بررسی وجود ریشه واحد بلندمـدت در سریهای زمانی قیمت رقم های برنج ، برازش الگوی هم جمعی جوهانسن به منظور تعیـین روابـط بلندمدت صورت گرفته تا امکان آزمون برون زایی ضعیف در ماتریس ضـرایب تعـدیل فـراهم شـود.
در سناریوی اول حداقل یکی از سـریهـای زمانی قیمت رقم های برنج در سیسـتم دارای رونـد تصـادفی مسـتقل بـوده و نبایـد آن را در قالـب سیستم مورد تجزیه و تحلیل قرار داد یا در بعضی از سریهای زمانی قیمت روابط ضعیف تری برقرار بوده ، در این صورت باید روابط دوجانبه موجود را با استفاده از آزمـون هـم جمعـی دومتغیـره ، بـین تمامی زوج قیمت ها مورد بررسی قرار داد تا مشخص شود که کدام سریهای زمانی قیمـت از رونـد تصادفی مشابه برخوردار میباشند."