چکیده:
شـعر دفـاع مقـدس، جریـانی ادبـی اسـت کـه حـول محـور جنـگ عـراق علیـه ایـران شـکل گرفتـه است . به واقع ، جنگ بـه منزلـة فرامتنـی تـاریخی و زمـانمنـد بـا زمینـه هـای بـروز، سـیر تـاریخی و پیامدهای مشخص ، فی نفسه عاملی برای ایجاد جریانی ادبی است . شــعر دفــاع مقــدس در ســه ســال پایــانی جنــگ ، فــرامتن محــور و بــیش از همــه تحــت تــاثیر فــرامتن هــای تــاریخی - اجتمــاعی اســت . ژانــر مــسلط بــر آثــار ایــن دوره، غنــایی اســت و شــعر انتقــادی، برجــسته تــرین زیرژانــر آن محــسوبمــی شــود. بررســی ویژگــی هــای شــعر انتقــادی از منظــر تــاریخ ادبــی و ســه ســطح موســیقایی ، بلاغــی و انگــارهای نــشان مــی دهــد کــه ایــن آثــار، دربــازة زمــانی ١٣٦٤- ١٣٦٧ در ارتبــاط تنگاتنــگ تنــاظری بــا فــرامتن هــای تــاریخی شــکل - گرفتــه انــد؛ بــه عبــارت دیگــر، فــروکش کــردن هیجــانهــای ســالهــای نخــست جنــگ ، کــاهش تحرکــات نظــامی و آشکارشــدن پیامــدهای اجتمــاعی و اقتــصادی جنــگ ، رشــد رویکـــرد انتقادی در شعر دفاع مقدس را در پی داشته است .
خلاصه ماشینی:
بررســی ویژگــی هــای شــعر انتقــادی از منظــر تــاریخ ادبــی و ســه ســطح موســیقایی ، بلاغــی و انگــارهای نــشان مــی دهــد کــه ایــن آثــار، دربــازة زمــانی ١٣٦٤- ١٣٦٧ در ارتبــاط تنگاتنــگ تنــاظری بــا فــرامتن هــای تــاریخی شــکل - گرفتــه انــد؛ بــه عبــارت دیگــر، فــروکش کــردن هیجــانهــای ســالهــای نخــست جنــگ ، کــاهش تحرکــات نظــامی و آشکارشــدن پیامــدهای اجتمــاعی و اقتــصادی جنــگ ، رشــد رویکـــرد انتقادی در شعر دفاع مقدس را در پی داشته است .
شــکل گیــری عناصــر متنــی در شــعر انتقــادی، تحــت تـأثیر فـرامتن هـای تـاریخی ؛ بـه ویـژه تـاریخی - اجتمـاعی دورة مـذکور اسـت کـه در سـه ســطح موســیقایی ، بلاغــی و انگــارهای (زمینــه هــای معنــایی - عــاطفی و پــس زمینــه هــای فکری- فلسفی آثار) مشهود و قابل بررسی است .
١-١- بیان مسئله پرســشی کــه ایــن پــژوهش درصــدد پاســخگویی بــه آن برآمــده، ایــن اســت کــه فــرامتن تــاریخی در شــعر ســالهــای پایــانی جنــگ (١٣٦٤-١٣٦٧) چگونــه بــر شــکل - گیری عناصر متنـی آثـار تـأثیر گذاشـته اسـت ؟ بـه عبـارت دیگـر، آیـا مـی تـوان بـا بررسـی عناصر متنی بـه ایـن نکتـه دسـت یافـت کـه ایـن عناصـر، تحـت ارتبـاطی تنـاظری (تـأثیر و تأثر) با عناصر فرامتنی شکل گرفته اند؟ پــشتوانة نظــری مقالــه در بخــش تحلیــل روابــط تنــاظری، نظریــة ســاخت گرایــی تکــــوینی و آرای لوســــین گلــــدمن (Lucien Goldman) (١٩٣٠-١٩٧٠م ) اســــت .
زیرژانــر انتقــادی در ســه ســطح زیر قابل بررسی است : ٢-٢-١- سطح موسیقایی از میـان شـش اثـر کلاسـیک موجـود در زیرژانـر انتقـادی، موسـیقی بیرونـی پـنج اثـر، برآمــده از ارکــان مــثمن (هــشت تــایی ) اســت کــه تمایــل شــعر بــه گــستردگی طــولی را آشــکارمی کنــد؛ همچنــین در ایــن میــان، بحــر مجتــث بیــشتر مــورد توجــه بــوده اســت و 3 نیمــی از آثــار کلاســیک را شــامل مــی شــود.