درآمدی بر مفهوم صدق، مراتب و آثار آن از منظر نهج البلاغه مقاله

یکی از صفات والی اخلقی که در آموزه های علوی به ویژه نهج البلغه مورد توجه قرار گرفته، صدق و راستی است. ترغیب انسان به راستگویی و در مقابل آن تحذیر وی از کذب و دروغگویی در مواضع بسیاری از نهج البلغه به موازات هم قابل مشاهده است. به موجب این آموزه ها صدق اقسام و مراتبی دارد. از جهتی می توان مراتب صدق در نیت، صدق در گفتار و صدق در کردار را در نظر گرفت و از سوی دیگر صدق در حوزه های فردی و اجتماعی قابل تقسیم است و صدق اجتماعی خود محورهای چندی را به خود اختصاص می دهد. صدق و راستی، آثار و دست آوردهای مهمی از جهت زندگانی دنیا و آخرت دارد که در صدر آنها می توان از جلب نظر الهی به انسان، نجات او از مهالک، نیل به موفقیت، به سامان یافتن امور، تحکیم مبانی ایمان، تقویت دیگر صفات اخلقی از جمله صبر، تسلیم در برابر خداوند، افزایش بصیرت و تقوا و نهایتا دست یابی به پیروزی در دنیا و فوز و فلح در عالم آخرت اشاره کرد.

"از مواردی که صدق در نیت ظاهر شده و کارکرد خود را نشان می دهد، قرار گرفتن انسان در شدائد و خطرها است که 5 در پی آن انسان با اخلص تمام خدا را صدا می زند و نجات خویش را طلب می کند )یونس/ ٣٣، السراء/ ٦١( با تأکید بر چنین کارکردی از "صدق در نیت" علی )ع( می فرماید: »و لو ان الناس حین تنزل بهم النقم و تزول عنهم النعم فزعوا الی ربهم بصدق من نیاتهم و وله من قلوبهم لرد علیهم کل شارد و اصلح لهم کل فاسد" )سید رضی، ٠٣٠٥ق : خطبه ٠٤١(؛ یعنی: و اگر آنگاه که عذاب دامن مردم را می گیرد و نعمت ها از دست آنان می رود با نیت خالص و دل های لرزان و خاشع به درگاه خداوند بروند تمام آنچه را از دستشان رفته، به دست می آورند و تمام فسادها و نابسامانی ها برطرف می گردد. ٢-١-٧- صدق و نیل به هدف و موفقیت در این خصوص حکمت های زیر مثال زدنی است که: »الصدق نجاح« )همان: ٠٤٣( یا »فمن صدق فی المواطن قضی ما علیه« )سید رضی، ٠٣٠٥ق : حکمت ٠٣٠(؛ یعنی: و کسی که در موارد گوناگون راست بگوید وظیفٔە خود را انجام داده است؛ در ضمن در حکمت دیگر، از صدق به عنوان کارآمدترین دلیل و برهان یاد شده است؛ آنجا که می فرماید: »الصدق انجح دلیل« )آمدی، ٠٣٣٣ق : ٠٤٥(."