چکیده:
بررسـی سـیر تکوین برنامه های درسـی و روش های آموزش زبان دوم /خارجی نشان میدهد آموزش دستور همواره یکی از مبـاحـث جدی و چالش برانگیز برای برنامه ریزان و مدرســـان زبان بوده اســـت . در برخی از برنامه های درسـی، دستور محور آموزش بوده و محتوای اصلی تلقی شده است ؛ درحالی که در برخی دیگر، دســتور به کلی کنار نهاده شــده و معنا، محور برنامه های آموزش زبان بوده اســت . مطالعه پیشــین برنامه ها و شیوه های آموزش زبان دوم /خارجی حاکی از شکل گیری سه رویکرد درباره آموزش دستور است . رویکرد اول ، که عمدتا در برنامه درسـی دسـتوری یا سـاخت گرا تجلی یافته اسـت ، دسـتور را محتوای اصـلی برنامه درسـی دانسـته و آن را چهارچوب و قالب سازمان دهندة برنامه زبان آموزی در نظر میگیرد. این رویکرد بر تمرکز آشـکار بر دسـتور و آموزش مستقیم آن تاکید داشته و اوج رواج آن دورة ساختگرایی، یعنی اواسط قرن بیستم تا دهه هفتاد این قرن ، بوده است . رویکرد دوم ، که نقطه مقابل رویکرد تمرکز بر دستور است ، بر معنـا و نقش های زبانی تاکید دارد. در این رویکرد، آموزش دســـتور به کلی کنار نهاده شـــده و تبادل معنا محور اصــلی برنامه زبان آموزی اســت . این رویکرد نیز در اواخر دهه هفتاد قرن بیســتم مطرح و در دو دهه پایانی این قرن به اوج اعتبار خود رسـید. رویکرد سـوم ، با اتخاذ موضـعی بینابین بر آموزش دسـتور در کنار معنا و در رابطه فرایندی تاکید دارد. این رویکرد نیز در اواخر قرن گذشـــته مطرح شـــد و عمدتا در الگوی آموزشــی تکلیف محور مطرح گردیده اســت . شــواهد مختلف حاکی از آن اســت که اتخاذ رویکردهای مختلف دربارة آموزش دستور ناشی از تعاریف متفاوتی است که برای این بخش از زبان ارائه شده است . این تعاریف شـامل دسـتور ذهنی، دسـتور زبان شـناختی، دسـتور توصـیفی، دسـتور معیار، دسـتور معلم و دستور آموزشـی اسـت . سـوال اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به اهداف بنیادی آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان ، کدام دســتور را باید آموزش داد و کدام یک از ســه رویکرد فوق برای دســتیابی به این هدف مناسـب تر اســت . برای این منظور، ابتدا سـیر تکوین دیدگاه های آموزش زبان بررســی خواهد شـد. ســپس ، ١. دانشــیار گروه زبانشــناســی و آموزش زبان فارســی به غیرفارســی زبانان دانشــگاه علامه طباطبائی- تهران : ایران rezasahraee@yahoo.com بازتاب این دیدگاه ها در برنامه های درســـی آموزش زبان مورد بحث قرار خواهد گرفت . در ادامه ، دســـتور آموزشــی و ویژگیهای آن بحث خواهد شــد. در بخش پایانی نیز تلاش خواهد شــد تا متناســب با اهداف بنیادی آموزش زبان فارسـی، الگویی برای تدوین محتوای دسـتوری و آموزش دسـتور زبان فارسی پیشنهاد گردد.
خلاصه ماشینی:
سـؤال اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به اهداف بنیادی آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان ، کدام دســتور را باید آموزش داد و کدام یک از ســه رویکرد فوق برای دســتیابی به این هدف مناسـب تر اســت .
دیدگاه ترکیبی دیدگاهی اسـت که بر اهمیت دسـتور نسـبت به معنا تأکید داشته و محور اصلی آموزش زبان را تمرکز بر دستور میداند.
در این دیدگاه ، معلم به جای کنترل ، فرایند آموزش را تســـهیل و هماهنگ میکند و هدف از آموزش زبان نیز آموزش دسـتور نیسـت بلکه هدف ایجاد ارتباط از طریق تمرکز بر معنا اسـت (ویلیس و ویلیس ، ٢٠٠٧).
Task-Based Language Teaching (=TBLT) بحث و نتیجه گیری دستور در برنامه های درسی: دستور و جایگاه آن در برنامه های درسی، نقش تعیین کننده ای در سیر تکوین این برنامه ها داشته است .
بررسی مفاهیم بنیادی این حوزة مطالعاتی به روشنی نشانگر اهمیت دستور در جهت گیریهای محققان برنامه ریزی درسی آموزش زبان دوم /خارجی است .
این نکته در هیچ یک از کتاب های آموزش زبان فارسی مورد توجه قرار نگرفته است .
دوم این که ، تجربه نشان داده است در برنامه هایی که دستور در صــدر برنامۀ آموزشــی قرار داشــته ، زبان آموز نتوانســته اســت آنچه را تحت عنوان دســتور فراگرفته در ارتباط های واقعی بکار برد (ویلیس و ویلیس ، ٢٠٠٧).
The structural syllabus and second language acquisition.
Approaches to Syllabus Design for Foreign Language Teaching.
Focus on form in task-based language teaching.
Three functions of output in second language learning.