چکیده:
ایران و مصر در زمینههای گوناگون، مشترکات فراوانی با یکدیگر دارند. این مشترکات، مشابهتهای زیادی را در مسیر تحولات این دو سرزمین ایجاد نموده که مهمترین آن، زمینههای ایجاد تحولات فکری و علمی در هر دو کشور است. دو شخصیتی که در عصر نوین، نقش برجستهای در بیداری مردم و تحولات فکری و علمی این دو کشور بر عهده داشتند؛ عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رفاعه طهطاوی در مصر است. این دو اندیشمند، بحران عقبماندگی علمی را در جامعه خود به خوبی احساس کردند و در پی یافتن راه برونرفت از آن و نجات کشور خویش، کوششهای فراوانی نمودند. این نوشته میکوشد تا نگرش و عملکرد این دو روشنفکر را درباره ضرورت تحول و نوگرایی فکری و علمی در جامعه خویش، مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
دو شخصیتی که در عصر نوین، نقش برجستهای در بیداری مردم و تحولات فکری و علمی این دو کشور بر عهده داشتند؛ عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رفاعه طهطاوی در مصر است.
در سال 1805م، با بیرون رفتن فرانسه از مصر، محمد علی پاشا زمام امور را در این کشور در دست گرفت و تلاش همهجانبهای را برای اصلاح و نوسازی و نجات مصر از انحطاط و عقبماندگی علمی و اجتماعی آغاز کرد.
در ایران نیز عباس میرزا، ولیعهد خوشفکر و نوگرای قاجار پس از شکست ایران از روسیه و آشکار شدن ضعف و ناتوانی کشور، به سرعت دست به نوسازی و اصلاح در امور دیوانی و نظامی کشور زد و به کمک وزیر اندیشمند خود قائم مقام فراهانی و مانند محمد علی پاشا، برای انتقال دانش جدید به ایران، محصل به فرنگ اعزام کرد.
دو تن از متفکرانی که در بیداری مردم و فراهم آوردن زمینه برای حرکت به سوی نوگرایی علمی نقش قابل ملاحظهای داشتند، عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رافع رفاعه طهطاوی در مصر است که از راه ترجمه و نوشتن کتاب، به عنوان کارآمدترین وسیله برای بیداری مردم، بهره جستند و از این رهگذر سرچشمه حرکتهای اصلاحی و علمی در کشور خود شدند.
پیشینه تحقیق در رابطه با دو شخصیت مورد نظر، کتاب «اندیشههای طالبوف تبریزی» توسط فریدون آدمیت، پیرامون نقش علمی و فرهنگی طالبوف به رشته تحریر درآمده است و کتابی تحت عنوان «رفاعه طهطاوی، پیشگام نوپردازی علمی در کشور مصر»، پیرامون شخصیت طهطاوی در آموزش عالی و توسعه علم، توسط محمد عماره نگاشته شده که به زبان فارسی ترجمه شده است.