چکیده:
پژوهش فعلی به منظور استخراج عوامل بنیادین شخصیت در فرهنگ ایرانی با استفاده از مطالعه فرهنگ واژگانی شخصیت صورت گرفت. بیش از 11 هزار واژه توصیفگر فردی از فرهنگ لغات و کتب مختلف زبان فارسی انتخاب و بعد از حذف لغات تکراری، و مهجور تعداد لغات به 2700 واژه تقلیل داده شدند. در مرحله بعد بر طبق راهنمای پژوهش لغات مورد نظر به طبقات مختلف صفات، حالات، ارزیابی اجتماعی، مفاهیم استعاری و فیزیکی توسط 10 ارزیاب طبقه بندی شدند. در این مرحله در حدود 1300 واژه مشخص کننده صفت (خلق و مزاج) مشخص شدند. بعد از حذف واژگان کم کاربرد و دارای فراوانی استفاده محدود در زندگی روزمره که بر اساس نظر سنجی از 100 دانشجوی روانشناسی استوار بود، چکلیست نهایی متشکل از 147 واژه توصیف گر شخصیت آماده شد. 763 دانشجوی دانشگاه های شهر تهران بر اساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب و به چک لیست پژوهش پاسخ دادند. نتایج تحلیل عاملی با روش تحلیل عاملی اکتشافی- چرخش واریماکس بر روی مدل های 2 تا 7 عاملی از صفات شخصیتیمورد بررسی قرار گرفت.با توجه به اهداف اصلی پژوهش مبنی بر مقایسه مدل های 5 و 6 عاملی با تحقیقات خارجی مرجع مشخص شد که فضای عوامل مربوط به ابعاد روان رنجورخویی، توافق پذیری، و با وجدان بودن شباهت زیادی به فضای مدل های عاملی تحقیقات مرجع خارجی دارند؛ ولی بعد باز بودن به تجربه ها نه در هیچ یک از مدل های 5 و 6 عاملی به عنوان بعد مستقل کشف نشد و این بعد از شخصیت با فضای بعد برونگرایی در هر دو مدل ادغام شده بود. استخراج عامل جدیدی به نام "متانت" در مدل پنج عاملی و "مذهبی بودن" در مدل شش عاملی از یافته های مهم این پژوهش بود. نتایج این پژوهش گویای کشف فضای جدید عاملی شخصیت در فرهنگ ایرانی است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به اهداف اصلی پژوهش مبنی بر مقایسه مدل های ٥ و ٦ عاملی با تحقیقات خارجی مرجع مشخص شد که فضای عوامل مربوط به ابعاد روان رنجور خویی، توافق پذیری، و باوجدان بودن شباهت زیادی به فضای مدل های عاملی خارجی دارند؛ ولی بعد باز بودن به تجربه ها در هیچ یک از مدل های ٥ و ٦ عاملی به عنوان بعد مستقل کشف نشد و این بعد از شخصیت با فضای بعد برونگرایی در هر دو مدل ادغام شده بود.
بدین ترتیب در حدود ١٨١ واژه برای مرحله آخر نگه داشته شد و بعد از بررسی دوباره آن ها توسط محقق و همکاران و حذف برخی از عبارت های خیلی مشابه تحقیق نهایی ساختار عاملی واژگان توصیف کننده شخصیت بر روی این ١٤٧ عبارت انجام شد.
سؤال یا سؤالات اصلی که این پژوهش درصدد پاسخ گویی به آن ها بود عبارت اند از: آیا مطالعه فرهنگ واژگانی شخصیت به اکتشاف عوامل مشترک بافرهنگ های دیگر میانجامد؟ و آیا عوامل شخصیتی منحصربه فرد و مختص فرهنگ ایرانی از طریق مطالعه فعلی استخراج میشود؟ قبل از اعمال هرگونه محدودیتی در زمینه تعداد عوامل استخراجی مقادیر ویژه گزارش شده توسط نرم افزار در تحلیل مؤلفه های اصلی موردبررسی قرار گرفت .
تحلیل عاملی اکتشافی- چرخش واریماکس با قید ٦ عامل در استخراج عوامل نگاهی به بارهای عاملی صفات مربوط به مدل ٦ عاملی در جدول (٣) نشانگر این است که : عامل اول استخراج شده در مدل ٦ عاملی شخصیت همانند مدل پنج عاملی با رویه های اختصاصی بعد روان رنجور خویی شخصیت تحقیقات دیگر همخوانی دارد.
A six-factor structure of personality-descriptive adjectives: Solutions from psycholexical studies in seven languages."