چکیده:
در این مقاله رزق از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. به این ترتیب که در ابتدا به پرسشهایی از این دست پرداخته شده است که معنی رزق چیست و رازق کیست، واجب نمودن روزی مخلوقات توسط خدای متعال به چه معناست، و آیا روزی به اندازه کافی برای همه وجود دارد؟ سپس از نقش انسان در کسب روزی و مقدر شدن و تقسیم روزی به دست خداوند و عوامل گسترش و محدودیت رزق، بحث شده است. در بخشهای بعدی به مسائلی چون، روزی بی حساب به چه معناست؟ و مقصود از بودن رزق در آسمان چیست؟ رزق طیب چیست؟ آیا آنچه از راه حرام بدست میآید رزق است؟ پرداخته میشود و بخش نهایی به این پرسش اختصاص یافته است که آیا زیادی رزق در انسانها عامل طغیان و سرکشی آنها است؟
خلاصه ماشینی:
(حسینی الهمدانی ، ١٣٨٠: ج ٣، ٤٥) ج: نقش تلاش انسان در کسب روزی با عنایت به اینکه خداوند روزی مخلوقات را برخویش واجب نمـوده و بـه انـدازه همـه مخلوقات نیز روزی وجود دارد، و با توجه به آیة «ما من دابه فی الأرض إلا علی اللـه رزقها» (هود: ٦) و روایاتی که روزی را مقدر و معین معرفــی می کند، آیا می توان گفت روزی هرکسی تا پایان عمرتعیین شده و خواه ناخواه به او می رسد یا اینکه باید در جهت کسب آن تلاش نمود؟ برای پاسـخ بـه ایـن سـوال بایـدگفت کـه بـر اسـاس آیـات و روایـات اسـلامی پایـه هرگونه بهره گیری مادی و معنوی برای انسان سـعی و کوشـش و تـلاش اوسـت «و أن لیس للإنسان إلا ما سعی » (نجم : ٣٩) سهم انسان جـز آنچـه تـلاش کـرده نیـست .
در اینجا سوالی پیش می آید که چگونه قـرآن اسـتخدام و تـسخیر انـسان بـه وسـیله انسان را تائید نموده است ؟ آیا این امر پذیرش نظام طبقاتی اقتصادی (طبقه اسـتثمارگر و استثمار شده ) نیست ؟ پاسـخ ایـن اسـت کـه اگـر ایـن نـسبت تـسخیری یـک طرفـه باشـد یعنـی فقـط یـک گـروه خـاص بتواننـد قـدرت و امکـان ایـن تـسخیر را داشـته باشند، اشکال وارد است ، چنانچه بعـضی از مفـسران ایـن نـسبت را یـک طرفـه گرفتـه و گفتـه انـد: معنـای آیـه ایـن اسـت کـه ، از روی حکمـت بعـضی از آنهـا را بـر بعـضی دیگر درجاتی برتر قرار داده ایم تـا اینکـه بعـضی از آنهـا بعـضی دیگـر را بـرای خـدمت لازم مــسخر و بــرای رفــع حاجــت خــود اســتخدام کننــد (خــسروانی ، ١٣٩٧: ج ٧، ٣٩٦) (رهنمــا، ١٣٤٦: ج ٤، ٤٥).