چکیده:
سازمان همکاری شانگهای که در حال حاضر به عنوان مهمترین گروهبندی چندجانبه و فراملی در حوزه اوراسیای مرکزی شناخته میشود، از ابتدای تأسیس تاکنون، همواره از جنبههای گوناگون مورد توجه بوده است؛ اما در مورد ماهیت واقعی و حوزه فعالیت اصلی این سازمان همواره بحثهای فراوانی وجود داشته است. این مقاله با عنایت به این حقیقت که دغدغههای امنیتی، مهمترین زمینه تشکیل سازمان همکاری شانگهای میباشد و عامل امنیت طی حیات این سازمان همواره به اشکال گوناگون برجستگی بیشتری نسبت به دیگر ابعاد داشته، به بررسی این موضوع میپردازد که سازمان همکاری شانگهای تا چه حد توانسته در جهت مرتفع نمودن دغدغههای امنیتی مورد نظر اعضا، موفق عمل نماید؟ این مقاله ضمن معرفی مهمترین تهدیدات امنیتی مشترک در منطقه آسیای مرکزی، نشان میدهد که سازمان همکاری شانگهای توانسته در سه سطح کلان، منطقهای و داخلی نسبت به رفع تهدیدات امنیتی اعضا اقدام کند و به این ترتیب، توانسته اولین چارچوب واقعی را برای همکاریهای موثر چندجانبه امنیتی در منطقه به وجود بیاورد. با این حال، مجموعهای از عوامل، همچون رقابتها و بدبینیهای تاریخی در منطقه و غربگرایی برخی از اعضا، از رسیدن سازمان به سطح بهینه فعالیتهای خود جلوگیری کرده است.
خلاصه ماشینی:
مقدمه سازمان همکاری شـانگهای کـه در حـال حاضـر بـه عنـوان مهـم تـرین گـروه بنـدی چندجانبه و فراملی در حوزه اوراسیای مرکزی شناخته می شود، از ابتـدای تأسـیس تـاکنون ، همواره از جنبه تحلیلی و همچنین سیاسی در معـرض توجـه بـوده ، لـذا شـناخت و ارزیـابی اهداف ، رویکردها و عملکردهای این سـازمان ، بـا توجـه بـه جایگـاه فزاینـده آن در معـادلات منطقه ای و جهانی ، از اهمیت فراوانی جهت شناخت و ارزیابی برخـوردار بـوده اسـت .
مواردی از قبیل تأکید بـر ایجـاد «جهـان چنـد قطبـی » و «دموکراتیک سازی روابط بین الملل » که از ابتدا به طور مکرر در اجلاسیه های سـازمان همکـاری شانگهای و به ویژه از سوی چین و روسیه مطرح شده به طور خاص هدف بـه چـالش کـشیدن منافع ایالات متحده در سطح منطقه و جهان را دنبال می کند.
اما همان گونه که اشاره شد، علاوه بر تهدیدات امنیتی سخت ، مسائلی از قبیل امنیـت انرژی ، جرایم سازمان یافته ، جرایم سایبری و امنیت زیست محیطی نیز از جملـه چـالش هـایی است که کشورهای آسیای مرکزی در سطح منطقه ای با آن روبه رو هستند.
علاوه بر این ، با توجه به اینکه بخش عمده گسترش جرایم سازمان یافتـه در سال های اخیر در منطقه ، به واسطه نـاآرامی هـا در افغانـستان بـوده ، لـذا سـازمان همکـاری شانگهای موافقتنامه هایی را نیز در زمینه مبارزه با این گونه جرایم با دولـت افغانـستان بـه امـضا رسانده است (٢٠١١ ,Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation).