چکیده:
فاصله گرفتن از تاریخ و پرسش از آن یا بهعبارتی، معرفت سوژه به سوژه را میتوان، ویژگی برجستۀ مورخان عصر جدید دانست و سرچشمۀ این تحول را آگاهی از فردیت و التفات به شأن تاریخیت انسان قلمداد کرد. انتقال شمهای از این تحول فکری به ایران، برای نخستین بار در دورۀ ناصری ذیل نهضت ترجمه صورت گرفت و باعث آشنایی با آثار فلسفی و علمی دانشمندان و فلاسفه اروپایی شد. تحول تفکر و اندیشه و تحول ذهنی و عقلی در میان نخبگان ایرانی و آگاهی از فردیت، زمینۀ جریان انتقادی نسبت به باورها و اعتقادات سنتی کهن از جمله انتقاد در حوزۀ انسانگرایی و تاریخ و تاریخ نگاری را به وجود آورد. در این نوشتار، تحول و جایگاه «من فردی»در تاریخنگاری نوین ایران با شیوۀ تحلیل متن و با تکیه بر خاطرات عصر قاجار مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش دربارۀ این مسئله با ارجاع به 42 اثر خاطرهنگاری در دوره قبل و بعد از مشروطه، نشان از تأثیر مستقیم «من فردی» در شکلگیری تاریخ نگاری نوین ایران در پوشش خاطرهنگاری دارد؛ همچنین میتوان تحول فردیت رابا تبلورآن در خودآگاهی جمعی و التفات به شأن تاریخیت انسان با وقوع انقلاب مشروطه و نیاز به ثبت آن،در این آثار ردیابی کرد.
خلاصه ماشینی:
در ایـن پژوهش با اشاره به نحوة ورود این آگـاهی از فردیـت و تاریخیـت انسـان ، بـه منظومـۀ فکـر انسان ایرانی اشاره می شود که با تکیه بر خاطره نگاری عصـر قاجـار و بـا مـلاک قـرار دادن متن این گونه هـای تـاریخ نگـاری ، بـدون سـاحت فیزیولـوژیکی ، تحـول فردیـت را از نظـر روان شناختی و اجتماعی -با توجه به شاخص های ذکرشده - بررسی و جایگاه من فـردی را در تاریخ نگاری نوین ایران مشخص خواهد کرد.
غلامعلی عزیزالسلطان ملیجک ، علی خـان قاجـار، ظهیرالدولـه قاجـار، میرزاابــراهیم خــان کلانتــری باغمیشــه ای (شــرف الدولــه تبریــزی )، تفرشــی حســینی ، حاج محمدتقی جورابچی ، محمدعلی بن آقامحمدرضا محلاتی معروف به حاج سـیاح ، نـاظم الاسلام کرمانی ، علی محمد دولت آبادی ، حاج شیخ محمدمهـدی شـریف کاشـانی ، قهرمـان میرزا عین السلطنه ، دوستعلی معیرالممالک ، میرزامهدی خان ممتحن الدوله ، سیدمحمد کمـره ای ، بی بی مریم بختیاری ، عبدالحسین شیبانی وحیدالملک ، محمدولی خان خلعتبری تنکابنی (سپهسالار اعظم )، محمودخان علامیر احتشام السلطنه ، یحیی دولـت آبـادی ، میرزاعبـدالجواد اخوت ، محمدحسین خان قزوینی ملقب به عمادالکتاب ، میرزاسیدمحمد رضوی معـروف بـه نواب وکیل ، جعفرقلی خان سردار بهادر، حاجی محمدباقر ویجویـه ، حیـدرخان عمـواوغلی ، 1 تاج السلطنه ، علی دشتی و محمدولی میرزا فرمانفرماییان ٢٧ خاطره نگـار دورة دوم قاجارنـد که آثار خویش را با تأثیرپذیری از جریان های گفته شده ، تدوین کرده اند.