الگوهای ضد هژمونیک ایران، روسیه و چین در آسیای مرکزی مقاله

ایالات متحده آمریکا یکی از پویاترین و تاثیرگذارترین بازیگران منطقه آسیای مرکزی طی دو دهه گذشته به شمار می­رود. در واقع الزامات «هژمونی» ایالات متحده آمریکا در جهان پس از جنگ سرد که از لحاظ معنی و مفهوم تفاوت­های بنیادینی با مفاهیمی چون «استعمار» و «امپریالیسم» دارد، موجب شد آمریکا بر پایه سه اصل «اشاعه»، «گسترش» و «مداخله­گرایی» در منطقه­ای حضور یابد که هزاران کیلومتر دورتر از خاک آمریکا است. در این بین، وجود سه قدرت رقیب آمریکا یعنی جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین در مجاورت منطقه آسیای مرکزی و نحوه «تعامل و یا تقابل» این سه قدرت منطقه­ای و جهانی با اهداف، سیاست­ها و رویکردهای مختلف ایالات متحده آمریکا، بخش مهمی از روند «بازی بزرگ جدید» را شکل بخشیده است. شرایط پیش گفته، این پرسش را به وجود می­آورد که ایران، روسیه و چین برای مقابله و یا کاهش تاثیرگذاری اهداف و برنامه‌های آمریکا در سطح منطقه آسیای مرکزی از چه رویکردهایی بهره جسته­اند؟ آیا این رویکردها و به عبارتی واکنش­ها، یکسان بوده و یا وضعیت­های متفاوتی را تجربه نموده است؟ به منظور پاسخ به پرسش­های یاد شده، این فرضیه مطرح می­شود که «الگوهای رفتاری سه کشور ایران، روسیه و چین در قبال سیاست خارجی آمریکا در منطقه آسیای مرکزی، مطابق با مزیت‌های نسبی این سه بازیگر در حوزه­های جغرافیایی- ژئوپولیتیکی، سیاسی، دفاعی- امنیتی و فرهنگی- تمدنی منطقه آسیای مرکزی و نیز ماهیت روابط دو جانبه با ایالات متحده امریکا، روند یکسانی را تجربه نکرده و متفاوت بوده است». مقاله پیش­رو با کاربست نظریه هژمونی (برتری­خواهی) و با بهره­گیری از مفاهیمی چون «ضد هژمونی»، «موازنه نرم» و «موازنه سخت»، در صدد آزمون این فرضیه و دست­یابی به پاسخی منطقی، جامع و قانع کننده به پرسش­های مقاله برآمده است.

شرایط پیش گفته ، این پرسش را به وجـود مـیآورد که ایران، روسیه و چین برای مقابله و یا کاهش تاثیرگذاری اهداف و برنامه های آمریکـا در سـطح منطقه آسیای مرکزی از چه رویکردهایی بهره جسته اند؟ آیا این رویکردها و به عبارتی واکنش ها، یکسان بوده و یا وضعیت های متفاوتی را تجربه نموده است ؟ به منظور پاسخ به پرسـش هـای یـاد شده، این فرضیه مطرح میشود که «الگوهای رفتاری سه کشور ایـران، روسـیه و چـین در قبـال سیاست خارجی آمریکا در منطقه آسیای مرکزی، مطابق با مزیت های نسبی ایـن سـه بـازیگر در حوزههای جغرافیایی- ژئوپولیتیکی، سیاسی، دفاعی- امنیتی و فرهنگی- تمـدنی منطقـه آسـیای مرکزی و نیز ماهیت روابط دو جانبه با ایالات متحـده امریکـا، رونـد یکـسانی را تجربـه نکـرده و متفاوت بوده است ». Great Game است ؟ به منظور پاسخ به پرسش های یاد شده ، ایـن فرضـیه مطـرح مـی شـود کـه ««الگوهـای رفتاری سه کشور ایران ، روسیه و چین در قبـال سیاسـت خـارجی آمریکـا در منطقـه آسـیای مرکزی ، مطابق با مزیت های نسبی این سه بازیگر در حوزه های جغرافیا- ژئوپلیتیـک ، سیاسـی ، دفاعی - امنیتی و فرهنگی - تمدنی منطقه آسیای مرکزی و نیز ماهیـت روابـط دو جانبـه بـا ایالات متحده امریکا، روند یکسانی را تجربه نکرده و متفاوت بوده است ».