چکیده:
صفویان در طول حکومت خود ناچار از ایجاد ارتباط با همسایگان بوده اند. این پیوندها در مواقع متعددی به لحاظ اختلافات سیاسی و مذهبی طرفین چشم اندازی دوستانه نداشته است. صفویان به منظور بقای سیاسی و دفاع از چارچوب جغرافیایی و رویکردهای مذهبی خود علاوه بر روش های نظامی در عرصه دیپلماتیک نیز روش پویا و پر تحرکی را دنبال نمودند. نامه های متعددی که از این دوره بر جای مانده است نشانگر فعال بودن عرصه های دیپلماتیک صفویان است. هدف این نوشتاردستیابی به برخی اصول و معیارهای کاربردی در مناسبات خارجی عصر صفویه با تکیه بر متن مکاتبات سیاسی است. فرضیه تحقیق بر این دیدگاه استوار است که ظاهرا صفویان درتقابل و یا تعامل با همسایگان منطقه ای خود ضمن رعایت و تاکید بر برخی اصول ثابت در مواردی از روشی تاکتیک پذیر و منعطف نیز برخوردار بودند. ماحصل این پژوهش نشان می دهد که حکومت صفویه در عرصه دیپلماتیک یک سیاست پویا و تاثیرگذار را در دستور کار خود داشته است. حجم نامه های ارسالی به مناطق مختلف موید این نگرش است. در عین حال تعمق در متن نامه ها حاکی از وجود گونه ای از رویکردهای پایدار و اصولی در مناسبات خارجی بوده است. ضمن این که متناسب با شرایط حاکم بر روابط طرفین گونه ای از انعطاف در ادبیات سیاسی نامه ها به چشم می خورد که به نوعی تامین منافع و مقاصد مورد نظر صفویان را نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
با این توصیف می تـوان اذعـان داشـت در دوره ای کـه هنـوز وسـایل ارتباط جمعی و سایر عوامل فنی برای کوتـاه کـردن مسـیر بـین حکومـت هـا شـکل نگرفتـه بودند، دولت ها و ملت ها برای دستیابی به مقاصد مختلف خود بـی نیـاز از ارتبـاط و گفتگـو نبودند و آنچه در کنار رفت وآمدهای کند و طولانی مدت فرستادگان طرف های مورد نظـر می توانست وظایف دیپلماتیک را عهده دار شده و مضامین و مقاصد حکومت ها را به طرف مقابل انتقال دهد، متن نامه ها و نوشته هایی بود که بـه همـراه سـفرا ارسـال شـده و بـه نـوعی تنظیم کنندة نوع و شکل مناسبات طرفین بود.
به لحاظ همین اهمیت است کـه ایـن پـژوهش نیز به منظور بررسی جلوه هایی از رویکردهای برون مرزی صفویان متن نامه هـای ارسـالی بـه برخی کشورهای همسایه را به عنوان معیار تصمیمات و برنامه های دیپلماتیـک آن هـا مـورد توجه قرار داده است .
بررسـی مـتن برخـی از نامـه هـای برجـای مانـده از چنـین موقعیت هایی نشان می دهد که صـفویان در تنظـیم مناسـبات خـود از یـک سیاسـت سـیال و انعطاف پذیر بهره می بردند و در تبدیل موقعیت از شرایط صلح به جنگ با تأکیـد بیشـتر بـر اصول مورد نظر خود قابلیت های تاکتیکی را نیز لحاظ کـرده و متناسـب بـا شـرایط جنگـی ادبیات سیاسی نامه ها را دگرگون می کردند.