چکیده:
تغییر دین در ایران، همواره از مسائل مهم و مورد توجه محققان بوده است ؛ زیرا این نوع از تغییر، خود زمینه ساز تغییرات عمـده در سـاختارها و نهادهـای اجتمـاعی ، فرهنگـی و حتـی سیاسی بوده است . گـرایش بـه شـیعه در ایـران نیـز از موضـوعاتی اسـت کـه همـواره بحـث هـا و اختلافنظرهایی را بین پژوهشگران سبب گردیده و نظرات مختلفی دربارة این موضوع بیان شـده است . این پژوهش درصدد است تا به نقش سازمان وکالت در تغییر دین در ایران بپردازد و ضـمن نشان دادن وضعیت نظم جامعه ایرانـی در دوره ساسـانی ، بـه سـازوکار تغییـر دیـن در قـرون اولیـة اسلامی و بهرهبرداری سازمان وکالت از این وضعیت بپردازد؛ لذا با استفاده از نشانه هایی که دال بر فعالیت سازمان وکالت در مناطق مختلف ایران است ، نشان خواهد داد که سازمان وکالت از طریق اقدامات و مواجهه فرهنگی و با تمرکز بر روستاها، منجر به گسترش شیعه در ایران گردید.
خلاصه ماشینی:
"در بحث از تغییر دینی در ایران نیز همواره مناقشات و بحث های علمـی مختلفـی انجام گرفته و نظرات متفاوتی ابراز شده است ، اما این پژوهش به دنبال نشان دادن نقـش سـازمان وکالت امامیه در تغییر دین در ایران و گسترش تشیع در نواحی مختلـف ایـران اسـت ؛ بـه همـین منظور ابتدا با ارائة یک چارچوب نظری دربارة نظـم اجتمـاعی و عوامـل مخـل نظـم ، بـه نظـم اجتماعی جامعة ایرانی پرداخته و سپس با بیان ضعف هنجـاری و سـاختاری در جامعـة باسـتانی ایران، نشان خواهیم داد که زمینة تغییر در عرصه های مختلف ، به خصوص دینی و فرهنگی ، فراهم بوده است و سازمان وکالت امامیه با عطف توجه به ایران و شرایط مساعد این جامعه ، به تمرکز فعالیت های خود در ایران به منظور گسترش تشیع پرداخته است .
اینکه امروزه بیشترین آمار مقابر امـام زادگـان در اسـتان فـارس و نواحی اطراف آن وجود دارد آیا دلیل بر فعالیت گسترده سازمان وکالت نمی باشد؟ آیا وجود امـام زادگان پرتعداد در این استان و به خصوص در قسمت های دور افتاده و محاط در کوه ها و مناطق روستایی ، خود دلیلی بر فعالیت و تمرکز سـازمان وکالـت در روسـتاها کـه آن دوران، اکثریـت جمعیت را به خود اختصاص می دادند نیست ؟ و اینکه در منابع تاریخی و حتی روایـی ، ذکـری از وکلای ائمه در ایالت فارس و کرمان نشده است جای تعجب ندارد چرا؟ همانطور که گفته شد از آنجا که منابع تاریخی به رویدادهای سیاسی و نظامی و عمل حاکمان علاقه داشته اند و همچنین تمرکزشان بر اتفاقات موجود در شهرها بوده است طبیعتا توجهی به فعالیت های فرهنگی و تبلیغی آنهم در نقاط دورافتاده و روستاها نداشته اند و در ایالاتی چون فارس که زردشتیان خود را محاط در درههای بسته کرده بودند، این توجه به میزان زیـادتری کـاهش یافتـه اسـت ."