چکیده:
نورالدین محمود بن زنگی در شهرهای مختلف قلمرو خود از جمله حلب و دمشق اقدام به تاسیس بیمارستان نمود و موقوفات قابل ملاحظه ای برای اداره آنها اختصاص داد که مهم ترین آنها بیمارستان نوری دمشق بود. این بیمارستان پس از نورالدین به حیات علمی خود ادامه داد و به مرکزی برای آموزش پزشکی و انجام آزمایش های بالینی برای دانشجویان پزشکی تبدیل شد. از این رو پزشکان مشهوری از نقاط مختلف جهان اسلام از جمله ایران، عراق، مصر و مغرب به این بیمارستان روی آورده و ضمن طبابت و تدریس به تبادل تجربه پرداختند. نورالدین همچنین کتاب های طبی بسیاری وقف این بیمارستان کرد تا استادان پزشکی پس از انجام امور درمانی در تالار مخصوص آن بیمارستان گرد آمده و براساس شیوه اقراء و مباحثه به بحث و گفتگو در موضوعات پزشکی پرداخته و آموخته های عملی خود را با مباحثه علمی تقویت نمایند. وی هم چنین در حلب نیز بیمارستانی ساخت و موقوفاتی بدان اختصاص داد. افزون بر این تاسیس بیمارستان نوری دمشق، زمینه را برای ایجاد و راه اندازی نخستین مدرسه تخصصی و نظری در دانش پزشکی به نام «دخواریه» در شهر دمشق فراهم ساخت که ابن ابی اصیبعه مولف کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء و ابن نفیس کاشف گردش خون، از دانش آموختگان آن مدرسه و بیمارستان نوری بودند. اقدام نورالدین برای تاسیس بیمارستان و حمایت از دانش پزشکی، شمار دیگری از بزرگان دولت زنگی را تحت تاثیر قرار داد و گروهی از آنان به تبعیت از نورالدین بیمارستان هایی در دیگر شهرهای عراق تاسیس کردند. ایجاد بیمارستانی در موصل توسط مجاهدالدین قایماز و تاسیس بیمارستانی در اربل به اهتمام مظفرالدین کوکبوری پسر زین الدین علی از آن جمله است. این پژوهش بر آنست تا در گام نخست علل و عوامل توجه نورالدین زنگی به دانش پزشکی و اقدام برای تاسیس بیمارستان نوری در دمشق و حلب را به کمک منابع، مآخذ و پژوهش های نوین واکاوی نموده و در گام دوم آثار و پیامدهای این اقدام مهم را در گسترش دانش پزشکی در تمدن اسلامی تبیین نماید. این پژوهش براساس روش تاریخی و با استفاده از منابع و ابزارهای کتابخانه ای سامان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
نقش نورالدین زنگی در گسترش دانش پزشکی در تمدن اسلامی 1 سید احمدرضا خضری علی همت خلیلی چکیده نورالدین محمود بن زنگی در شهرهای مختلف قلمرو خود از جمله حلب و دمشق اقدام به تأسیس بیمارستان نمود و موقوفات قابل ملاحظه ای برای اداره آنها اختصاص داد که مهم ترین آنها بیمارستان نوری دمشق بود.
، ص٥٨١) روند کار بیمارستان نوری دمشق و همچنین بیمارستان قدیم این شهر پس از نورالدین نیز به همان شیوه تداوم یافت ؛ همچنانکه ابن جبیر که در سال ٥٨٠هـ.
(قفطی ، بی تا، ص٢١٨) منابع درسی پزشکان شام و بیمارستان نوری در وهله اول آثار پزشکان برجسته یونانی نظیر بقراط ٥ و جالینوس ٦ بود که در عصر اول عباسی به عربی ترجمه شده و دستمایه پژوهش های علمی و مطالعاتی پزشکان این دوره قرار گرفته بود از آن جمله ابن بذوخ (در: ٥٧٥ یا ٥٧٦هـ .
(همان ، ص٦٢٤) دانش و تجربه رضی الدین رحبی و شهرت وی در پزشکی چنان بود که به هنگام بیماری نورالدین به همراه چند پزشک دیگر به قلعه دمشق فرا خوانده شد تا به رغم جوانی اش به درمان امیر زنگی بپردازد.
ابن ابی اصیبعه پزشکی را نزد مهذب الدین دخوار فرا گرفت و در بیمارستان نوری دمشق ملازم او بود و در حضور او به درمان بیماران می پرداخت ، همچنانکه از حضور حکیم عمران اسراییلی (در: ٦٣٧ هـ .
مهم ترین این مراکز، بیمارستان نوری دمشق بود که مدت ها پس از نورالدین نیز به حیات علمی خود ادامه داد و به مرکزی برای آموزش پزشکی و انجام آزمایش های بالینی برای دانشجویان پزشکی تبدیل گردید.