چکیده:
از دیرباز همواره رقابت میان قدرتهای بزرگ در قالب بازیگران مختلف و به صورت گسترده وجود داشته است. در این فرایند، قدرتهای بزرگ به دنبال گسترش حوزه نفوذ و سیطره خود بر نقاط و حوزههای مختلف جهان بودهاند. این قدرتها برای تحقق منافع خود از همه ابزارها و امکانات استفاده میکنند. از این رو، سیاست بینالملل بر اساس شاخص رقابت بین قدرتهای بزرگ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یکی از مناطق مورد منازعه و رقابت، منطقه آسیای مرکزی و قفقاز است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ نوعی خلاء قدرت در این منطقه به وجود آمد. شرایط ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک این منطقه موجب تلاش قدرتهای بزرگ برای حضور و نقشآفرینی در آن منطقه شده است. در سالهای گذشته چین و ایالات متحده به عنوان دو بازیگر مهم در نظام بینالملل تلاش فراوانی برای تثبیت نفوذ و قدرت خود در میان کشورهای آسیای مرکزی انجام دادهاند. در این مقاله، حوزههای رقابت میان آمریکا و چین در آسیای مرکزی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
خلاصه ماشینی:
آمریکـا بـا اسـتفاده از توانمنـدی هـای نظامی خود در چارچوب ناتو درصدد تامین منافع خود در آسیای مرکزی است ؛ ٢- راهبرد چین که درصدد است با اسـتفاده از نفـوذ سیاسـی و اقتصـادی فزاینـده خود بر منابع انرژی این منطقه تسلط پیدا کند؛ ٣- راهبرد روسیه کـه درصـدد اسـت بـا اسـتفاده از توانمنـدیهـای خـود از نفـوذ دولت های غربی به ویژه آمریکا در منطقه ممانعت بـه عمـل آورد.
Great Game این کشور این طور استنباط میکند که عوامل بیثباتی و ابهـام بـه نحـو چشـمگیری افـزایش یافته است و جهان از صلح و آرامش واقعی فاصله دارد؛ عدم موازنه بین کشـورها هنـوز دیـده میشود؛ نظام سیاسی - اقتصادی بین المللی گذشته تغییر چنـدانی نیافتـه ؛ سیاسـت برتـری طلبی و دیپلماسی مبتنی بر قدرت هنوز پابرجاست و بـر امنیـت جهـانی تـاثیر دارد؛ دفـاع از حقوق بشر و نوع دوستی بهانه ای برای مداخله در امـور دیگـران شـده و چنـان کـه در مـوارد متعددی در یک دهه اخیر مشاهده گردیده و امنیت ملی کشورهای مختلف از جمله چـین را مورد تهدید قرار داده است (امیدوارنیا، ١٣٨١: ٤٩٥).
واشنگتن بر این باور است که در صورت تضعیف دولت های آسیای مرکـزی و قفقـاز، قدرت های همسایه همانند چین ، روسیه از فرصـتی مناسـب بـرای اعمـال قـدرت و تضـعیف حضور آمریکا در منطقه برخوردار خواهند شد؛ ٤- به حداقل رساندن چالش های امنیتی در منطقـه از طریـق مبـارزه بـا تروریسـم ، قاچاق مواد مخدر و ممانعت از گسترش تسلیحات کشتار جمعی.