چکیده:
ادبیات شفاهی بخشی از فرهنگ غیرمادی و گونهای غنی از ادبیات کهن است و انواعی همچون افسانه، ترانه، ضربالمثل، چیستان، اصطلاحات و جز اینها را دربرمیگیرد. هریک از این انواع ابعادی غنی در تحلیل فرهنگی دارند. «اراکردن» یکی از اصطلاحات رایج در ادبیات شفاهی منطقۀ ششتمد سبزوار است و به مجموعۀ فرایندها و اعمال و فعالیتهایی گفته میشود که با استفاده از عناصر زیباییشناسانۀ بومی، رنگ و بویی آیینی به امور و اشیا میبخشد. این مقاله با رویکردی انسانشناختی به بررسی کاربرد این اصطلاح محلی و مردمی در چهار آیین نخل، علم، اسب چوبی و اسب هیزمی میپردازد. این پژوهش درپی آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا کنشی خاص تبدیل به کنشی آیینی میشود و اصطلاح منتجشده از آن به اصطلاحی نمادین و آیینی تبدیل میشود. نتایج این بررسی نشان میدهد که هریک از این آیینها بر معانی و مفاهیم فرهنگی و اجتماعی خاصی دلالت میکنند. برای برجستهسازی اهمیت این معانی و مفاهیم و بهطورکلی حیات اجتماعی، از این اصطلاح و کنش که متضمن اعمال هنری و زیباییشناسانه است، استفاده میشود. این برجستهسازی با گذار از ساحت زندگی روزمره به حیات اجتماعی، آیینی و نمادین جامعه همراه است؛ بنابراین میتوان اراکردن را اصطلاحی هنری و آیینی دانست.
Oral literature is a part of the non-material culture. It is a rich kind of literature and includes a variety of legends، songs، proverbs، riddles، idioms and so on. Each of these types has rich dimensions for cultural analysing. "Ara" /ærɒ/ is a common expression or term in oral literature of Sheshtamad، Sabzevar region. It denotes to a series of processes and actions and activities that using native aesthetic elements، make a ritual and ceremonial aspects to objects and affairs. This article investigates the application of this local and popular idiomatic expresion for four ritual and ceremonial ceremonies like "Nakhl"،"Alam" ، "Asbe Chobi" and the "Asbe Hizomi" . The research question is why does a particular action become a ritual and ceremonial act and the symbolic experesion of it become a ritual or ceremonial idiomatic experesion. The results indicates that each of these ceremonies show certain cultural and social meanings. "Ara" as an idiomatic expression is for highlighting the importance of the ritual and ceremonial meanings ،concepts and in general the importance of that social ceremony، art and aesthetic also is for showing this importance. This highlighting is with the transition from the realm of everyday life to social، ritual and symbolic life، so this idiomatic expression can be considered as a mixture of art، ritual and ceremonial concept. Moments of human life represents in social dimensions of the communal spirit of society. Due to the enormous significance of social reproduction and representation، the society benifies from main and the most important elements of itself ،that is art and aesthetic and ornamental elements to represent itself.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به اینکه کنش اراکردن در آیین های مربوط به آراستن و تزیین ادوات مادی آیین و بیشتر بر اشیای بیجان و غیرانسانی صورت میگیرد، شاید بتوان گفت در این موارد نیز در اصل این اصطلاح در ترکیب و همراهی با واژة عطاکردن قرار داشته که به قرینۀ معنوی حذف شده است ؛ زیرا هر آراستگی در ارتباط با این آیین ها را عامل انسانی انجام میدهد.
آیین نخل آیین نخل ، ازجمله کهن ترین و معروف ترین آیین های عزاداری مذهبی مردم ایران است که از گذشته های دور در ایام عزاداریهای مذهبی- به ویژه ماه محرم و عاشورا- در بسیاری از مناطق به ویژه در شهرستان های مختلف استان های یزد و اصفهان ، سمنان و خراسان و نیز در برخی کشورهای مسلمان مانند هندوستان و مالزی اجرا می شود (بلوکباشی، ١٣٨٣: ٥٧-٧٠؛ معتمدی کاشانی، ١٣٧٨: ٦٢٩؛ کاظمی ، ١٣٩١: ١٢٠؛ سعیدی، ١٣٨٦: ٧٨).
چنان که داده های مردم نگارانۀ این پژوهش و پژوهش های دیگر درباره نظام آیینی منطقه نشان می دهد (همان ، ١٣٢؛ عسکری و دیگران ، ١٣٩٢: ٦٤)، در مراحل آراستن ، گرداندن و واچیدن ، بیشتر برگزارکنندگان این آیین را فرودستان جامعۀ روستایی به ویژه شبانان (آنان که عمدتا در قالب کارگران مزدبگیر برای صاحبان ابزار تولید، کار می کنند) تشکیل می دهند.
این آیین از ساده ترین ادوات زندگی روزمره شکل می یابد، به ویژه در گذشته و فرهنگ سنتی منطقه به علت برخی هزینه های تدارکاتی بالا عمدتا در جشن ها و عروسیهای افرادی خاص و در بیشتر موارد در جشن های شادی ثروتمندان و توانگران جامعه اجرا میشده است ."