چکیده:
یکی از کارهای شایسته در حوزۀ پژوهش تاریخ نقاشی ایران، بررسی نسخههای خطی مصور است که سیر تحولات تصویری ایران را در خود جای داده است. در این مقاله، به معرفی قدیمیترین و مهمترین نسخۀ مصور تاریخدار خمسة نظامی پرداخته میشود که در 26 دی 1388، با حضور اعضای کمیتۀ حافظۀ جهانی و نمایندۀ یونسکو در ایران به ثبت جهانی رسید. این نسخه به این دلیل حائز اهمیت است که اگر تاریخ وفات نظامی را سال 619 ه.ق در نظر بگیریم، این اثر کمتر از صد سال با مرگ مؤلف فاصله دارد و میتواند نزدیکترین متن به اثر نظامی باشد و کمترین دخل و تصرف در آن صورت گرفته باشد. این نسخه در سال 1388 به ثبت رسیده است؛ با این حال، همچنان در منابع مکتوب خارجی و ایرانی، نسخۀ خمسۀ جلایری به سال 790-788 ه.ق، بهعنوان قدیمیترین خمسۀ نظامی مطرح میگردد که لازم است با شناسایی نسخۀ دانشگاه تهران، اطلاعات منابع هنری در معرفی قدیمیترین نسخۀ مصور اصلاح گردد. در این مقاله، پس از معرفی خمسۀ دانشگاه تهران، مقایسهای تطبیقی میان تصاویر این نسخه با خمسۀ جلایری صورت میگیرد.