گذر از اسطوره - مجله خردنامه همشهری مقاله

"»1 اگر تعریفی را که در آغاز از اسطوره کردیم مد نظر داشته باشیم‌ باید بگوییم که دموکریتوس با نظریه اتمی‌اش«علمی‌ترین» شخصیت یونان باستان بوده است و کار کسی چون آناکساگوراس‌ را که در تبیین‌های علمی‌اش پای«توس»[عقل،روح‌]را به‌ میان کشیده،ناچاریم برعکس فردریک کاپلستون،«پس‌رفت‌ آناکساگوراس»بنامیم(رجوع کنید به تاریخ فلسفه فردریک‌ کاپلستون،ترجمه جلال الدین مجتبوی،چاپ سوم،صفحه 81). سقراط می‌گوید به وسیله ابرها(در نظر یونانیان‌ زئوس،شاه خدایان فرستنده باران نیز شمرده می‌شد)و به همین‌ ترتیب می‌کوشد که همه چیز در خود طبیعت توضیح دهد ولی‌ میان سقراطی که در این کمدی هجو می‌شود با سقراطی که‌ در رساله‌های افلاطون می‌بینیم،فرق بسیار است و به راستی‌ هم آسان نیست که دریابیم،سقراط واقعی به کدامیک نزدیک‌تر بوده،به یک سوفیست یا به افلاطون؟ اندیشه‌های مهم‌ترین شاگرد افلاطون،ارسطو از هر جهت‌ بسیار«علمی‌تر»است با این همه در جای جای آثار او نیز ردپای‌ اسطوره به چشم می‌خورد. پسروی‌اش از آن‌جا بود که ادیان یگانه‌گرای سامی فقط به یک خدا قائل‌اند و این خدا را نیز کمابیش از عرصه طبیعت‌ بیرون می‌برند و این کار البته برای تعلیل‌های عقلی و فلسفی‌ جای بیشتری باز می‌کند ولی از سوی دیگر گسترش مسیحیت‌ به سود اندیشه اسطوره‌ای شد،چرا که اولا خدایان کهن را در بسیاری مواقع بیرون نکرد و صرفا آنان را شیاطین قلمداد کرد و ثانیا چون در قرون وسطی همه اندیشمندان کلیسایی بودند، الزام می‌شدند که چندین پیش‌فرض اسطوره‌ای را همواره به‌ جهان‌شناسی‌شان وارد کنند و ثالثا پاره‌ای از متکلمان مسیحی‌ به ویژه فرانسیسی‌ها،پیوسته می‌کوشیدند که به قول ژیلسون‌ «پرده جهان طبیعت را نازک کنند»تا هرچه بیشتر دست خدا را به آدمیان نشان بدهند(رجوع کنید به:نقد تفکر فلسفی غرب، اتین ژیلسون،ترجمه احمد احمدی،صفحه 49)."