چکیده:
بررسي عوامل موثر بر نسبت مالياتي و چگونگي افزايش آن، همواره مورد توجه دولت مردان و سياست گذاران بوده است. در قانون برنامه پنجم توسعه ماده (117) عنوان شده است كه به منظور قطع كامل وابستگي اعتبارات هزينه اي دولت به عوايد نفت و گاز به نحوي اقدام شود كه در پايان برنامه نسبت ماليات به توليد ناخالص داخلي حداقل به 10 درصد برسد. ازآنجاكه نتايج مطالعات انجام شده با داده هاي پانل نسبت به داده هاي سري زماني از اعتبار بيشتري برخوردارند، از داده هاي پانل استاني در اين مطالعه استفاده شده است. نتايج حاصل از برآورد مدل با داده هاي پانل نشان مي دهد كه افزايش نسبت ارزش افزوده بخش هاي خدمات، معدن، صنعت و ساختمان به توليد ناخالص داخلي باعث افزايش نسبت مالياتي شده است. به علاوه، نسبت مالياتي با افزايش ضريب جيني مناطق شهري افزايش مي يابد. ضرايب تمام متغيرها در سطح 95 درصد معني دار مي باشند. رابطه مستقيم بين ضريب جيني و نسبت مالياتي نشان دهنده تاييد اين فرضيه كوزنتس در ايران است كه: «هرچه توزيع درآمد نابرابرتر (ضريب جيني بزرگ تر) شود، ظرفيت مالياتي بيشتري وجود دارد و نسبت مالياتي آسان تر افزايش مي يابد.
خلاصه ماشینی:
نگاهی گذرا به عملکرد نظـام مالیـاتی کشـور از سـال ١٣٦٨ تـا ١٣٨٨ نشان میدهد که با وجود اقدامات مهم انجـامشـده در طـول برنامـه هـای اول تـا چهارم توسعه در راستای اصلاح نظام مالیاتی در ابعاد مختلف آن نظیر اصلاح قـوانین و مقررات مالیات ها، اصلاح نرخها و معافیت های مالیاتی و اصـلاحات گسـترده اداری در فرایندهای تشخیص تا وصول مالیات، تغییرات نسبت مالیات به GDP که بـه عنـوان یـک / شاخص قابل قبول جهانی برای سنجش عملکرد نظام های مالیاتی کشورها مورد استفاده قرار می گیرد، در کشورمان بسیار کم ، کند و بطئی بوده است ؛ که این امر نشاندهنـده آن است که نسبت پایین درآمدهای مالیـاتی بـه تولیـد ناخـالص داخلـی همـواره یکـی از معضلات جدی اقتصاد ایران بوده است .
ارزش افزوده بخش صنعت ـ که درواقع ارزش خالص تولیدات صنعتی پس از کسر هزینه های مربوط و توان پرداخت مالیات توسـط اشـخاص حقـوقی را نشـان میدهد ـ با درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی این بخش رابطه مسـتقیم دارد و انتظار میرود هرچه ارزش افزوده بخش صنعت در یک استان بیشتر باشد، ظرفیـت بالقوه مالیاتی آن استان نیز بیشـتر باشـد (موسـوی جهرمـی و زایـر، ١٣٨٧) بخـش خدمات یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی کشور است ، که به دلیل حجـم بـالای اشتغال و درآمدی که به خود اختصاص داده است ، میتواند منبع بسیار مهمی بـرای مالیات محسوب شود.