نقش جهان بینی اسلامی در شهر سازی مقاله

با كپي برداري برنامه ريزي شهري، در جهان اسلام، بسياري از ساختارهاي فيزيكي و پيرو آن، روابط اجتماعي و فرهنگي در جامعه اسلامي دچار دگرگوني گرديد، در حالي كه احكام اسلامي به مرور زمان و به سادگي و به تدريج با ديدگاه هاي انسان تناسب و همگوني پيدا كرد، به طوري كه توانست نفوس بشري را تهذيب كند، و آن را به تكامل و ترقي برساند. اين تكامل در ايجاد شهرهاي اسلامي به اعتبار اين كه «شهر همان تمدن» است، نمود پيدا كرد. در اين مقاله سعي شده تا ويژگي شهر اسلامي از منظر قرآن كريم بيان شود و از ابعاد اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، سياسي، كالبدي و معماري مورد بررسي قرار گيرد. روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي است و با روش اسنادي و مطالعات كتابخانه اي اطلاعات مورد نياز جمع آوري شده است.

"پیشینه و ضرورت تحقیق در اوایل قرن بیستم، شرق¬شناسان تحقیقاتی دربارة شهر اسلامی انجام دادند که به طور عمده به دو موضوع تأکید داشت: یکی نسبت دادن ساختار شهرهای اسلامی به عوامل اجتماعی و اعتقادی و دیگری توصیف ساختار آنها با پیوستگی شدید تجزیه و تحلیل ساختار شهر و ویژگی¬های فیزیکی مطالعات برنسچیویگ1 و گرونباوم2 استناد کرده¬اند که منشأ عناصر مهم ساختار شهری را خیابان¬های باریک و پیچ در پیچ و تشکیل خود به خود و بدون برنامه¬ریزی طبیعی جهت زندگی در مجاورت یکدیگر و تمرکز آنها، تلاش در جهت ساختار جامعة سیاسی در طرح¬بندی شهری بوده است (G. جدول شمارة (2): برخی اصول حاکم بر مناسبات شهرسازی و شهروندی در متون اسلامی اصل سلطه¬ناپذیری مسلمانان ازکافران اصل عدم فساد اصل عدم «عسروهرج» اصل اضطرار اصل کرامت انسان اصل عدالت اصل رفاه اصل الزام¬آوری قراردادها و پیمان¬ها اصل امنیت اصول بنیادین اصل تساوی و برابری آحاد جامعه در حدود، حقوق و تکالیف اصل ممنوعیت اعانت بر بدی¬ها اصل ممنوعیت زیان رساندن به دیگران اصل لزوم احترام به مقدسات اصل ممنوعیت اسراف و تبذیر اصول اخلاقی و انسانی اصل احترام مالکیت اصل حکم به صحت اعمال شهروندان اصل الزام¬آور بودن تکالیف اصل ممنوعیت و ضمان¬آوری اتلاف اصل ضمان نیکوکار اصل حریم املاک اصل غرور اصل شفعه اصل قرعه اصول حقوقی o منبع: (سنایی و همکاران، 1387، 12) ب ـ ابعاد اقتصادی ـ سیاسی شهر اسلامی اساس تشکیل دولت و اجتماع عالی در اندیشة ابن خلدون، تدبیر و سیاست جسمانی است، که بر پایة عصبیت قومی قرار دارد و به نوعی هدف آن رسیدن به مدینه و به دست آوردن آن است."