چکیده:
مقاله حاضر به معرفي دست نويسي از ونديداد ساده مي پردازد كه اخيراً در مشهد يافت شده است. بر اساس سرنگار كتاب، اين نسخه را مي توان از جمله نسخ رَسته يزشني دانست كه شامل يسنا، ويسپرد، ونديداد به همراه ادعيه و نيرنگ هاست كه براي برگزاري آيين كهن يزشني و خوانش در آن مراسم به كار مي رفته است. اين دست نويس را دو نويسنده در فاصله زماني پنج ماه نوشته اند. كاتبِ نخستين بخش شَهمردان پسر بهرام پسر مرزبان پسر فريدون پسر بهرام پسر رستم پسر بُندار پسر شَهمردان پسر دينيار است كه نسخه را در تاريخ گوش روز از ماه اَمرداد سال 1025 يزدگردي از روي نُسَخ پدرش، بهرام، و عمويش، فريدون، رونويسي كرده است. كاتبِ بخش دوم، فريدون پسر گوبَدشا پسر رستم پسر فريدون پسر گوبَدشا پسر رستم پسر بُندار پسر شَهمردان پسر دينيار، از عموزادگان كاتب اول، مي باشد كه اين دستنويس را در آذرروز از ماه آذر همان سال (1025 يزدگردي) به انجام رسانيده است. اين نسخه فرجامه سِومي نيز دارد كه، در آن، فردي به نام جاماسپ پسر حكيم پسر اردشير ادعا مي كند كه اين نسخه را از دست نويس فريدون پسر گوبدشا رونويسي كرده است. با بررسي دست نويس هايي كه تاكنون از خاندان مرزبان يافت شده شايد بتوان ردي از نسخه اصلي و مادر را كه، از آن، براي رونويسي ساير نسخ ونديداد استفاده مي شده پيدا كرد.
خلاصه ماشینی:
این نسخه ، که به تاریخ ١٠٢٥ یزدگردی نگاشته شده ، شامل تقریبا تمامی یسنا، بخش هایی از ویسپرد و تمام وندیداد به اضافة ادعیه و نیرنگ هاست و به نظر می رسد در راستة همان نسخه هایی است که به نسخ وندیداد ساده شهره اند و برای مراسم آیینی یزشن مورد استفاده قرار می گیرند.
این نوع از نسخ که برای خواندن در مراسم آیینی یزشن به کار می رود شامل تمامی یسنا، ویسپرد، متن کامل ٢٢ فرگرد وندیداد و بخش هایی از خردهاوستا به همراه ادعیه و دستورات دینی و آیین های یزشنی و نیرنگ هاست که ، به ترتیب خاصی ، توسط موبدان حاضر در مراسم تلاوت می شود (موبد نامدار و موبد رستم ١٨٩٣: ٢٩-٣١).
ازآنجاکه در اشعار فریدون مرزبان ، که در آنها به معرفی خاندان های موبدان کرمانی پرداخته ، نام این دو پسر بهرام نیز آمده است ، می توان ادعا کرد که شهمردان ، کاتب نسخة مورد نظر ما، و برادرش ، هردو از موبدان و دستوران زمان خود بوده اند و شهمردان به وظیفة خطیر خود برای حفظ و بازنویسی نسخ دینی سخت پایبند بوده است .
اگر نسخه های مورد نظر شهمردان همان دو نسخة وندیداد آستان قدس متعلق به بهرام مرزبان و نسخة دانشگاه تهران از آن فریدون مرزبان باشد که تاکنون شناخته و معرفی شده اند، بدین ترتیب ، شاید بتوان گفت پازل نسخه های نگاشته شده توسط اعضای خاندان مرزبان به تدریج در حال کامل شدن است .