چکیده:
در این پژوهش، به منظور بررسی وضعیت توسعه پایدار ایران، یک شاخص بیوفیزیکی برای ارزیابی واقعی سرمایه طبیعی (مانند زمین) به نام ردپای بوم شناختی زمین معرفی می کنیم. در مقایسه این شاخص با ظرفیت زیستی مشخص می شود که آیا ایران کسری بوم شناختی دارد و کاربری زمین به عنوان یک سرمایه طبیعی، پایدار است یا خیر. این شاخص برای سنجش پایداری، مجموع زمین حاصلخیز و آب لازم برای تولید مستمر منابع مصرفی انسان و جذب تمام ضایعات حاصل از آن در جامعه ای مشخص در هر مقیاس جهانی برحسب مساحت آن را برآورد می کند. برای محاسبه ردپای بوم شناختی، دو روش در ارتباط با مصرف نهایی جامعه انسانی تعریف شده وجود دارد. روش نخست در سطح کلان بوده که در تبیین ردپای بوم شناختی در سطح بخشی ناتوان است. برای رفع این نارسایی از الگوی داده- ستانده در سنجش این شاخص استفاده می شود که در این پژوهش نیز ازاین روش استفاده کردهایم . پایه آماری استفاده شده بر اساس داده سال های 1380 و 1385 است و تجزیه و تحلیل داده ها نشان میدهد، ردپای بوم شناختی ایران در سال 1385 نسبت به سال 1380 کاهش یافته و کشور در هر دو سال مورد بررسی، کسری بوم شناختی دارد.
خلاصه ماشینی:
"Ecological Natural Resource Footprint ردپای بوم شناختی ، یک معیار پایداری است که مقدار زمین و آب به کـار رفتـه در تولیـد کالا و خدمات برای مصرف یک جامعه انسانی مشخص را نشان می دهد (٢٠١٢ ,Rees).
در این جدول ها، ستون ١، بر مبنای رابطه ٥، بـه ردپـای بـوم شناختی زمین به کار رفته در تولید کالا و خدماتی اشاره دارد که در داخل کشور توسـط هر بخش تولید و مصرف شده و رقم کلی آن نیز مجموع زمین به کـار رفتـه بـرای تـأمین مصرف داخلی در کل اقتصاد را نشان می دهد.
جزئیات ردپا و تراز تجاری بوم شناختی در سال ١٣٨٥ (هکتار) / یافته های سال ١٣٨٠ نشان می دهد که ٨٩ درصد زمین های داخلـی کـه بـه منظـور تولید کالا و خدمات مصرف شده در داخل و مابقی آن برای تولید محصـولات صادرشـده ، به کار رفته است .
مقایسه ردپای بوم شناختی زمین سال ١٣٨٠ بـه دسـت آمـده در ایـن پـژوهش کـه برمبنای الگوی داده -ستانده است ، با نتیجه مطالعه سرایی و عبدالحمید زارعـی (١٣٩٠) که ماهیت کلان دارد، نتایج متفاوتی را نشان می دهد و سرانه ردپای بوم شـناختی زمـین در این پژوهش ٠/٢٢ هکتار کمتر است .
مقایسه ردپـای بـوم شـناختی و ظرفیـت زیسـتی کشور در سال ١٣٨٠ نشان می دهد، هر فرد ساکن در دورن مرزهـای جغرافیـایی ایـران تقریبا ١/٥ هکتار بیش از سهم واقعی خود از زمین های حاصلخیز سطح کشـور اسـتفاده کرده و از این نظر کشور برای تأمین تقاضای این افراد با کسری بوم شناختی مواجه شده است ، یعنی استفاده از زمین باید بیش از توانایی زمین برای بازتولید منابع طبیعی باشد."