چکیده:
پژوهش حاضر، در پاسخ به این پرسش است که رسول اکرم (ص) در برخورد با منافقان چه تدبیر و شیوة رفتاری را اتخاذ کرده است. بنابراین، پس از توضیح مفاهیم کافر، فاسق، و منافق و تفکیک میان آنها، به بررسی الگوهای رفتاری پیامبر در برابر منافقان پرداخته است. بر اساس یافتههای این پژوهش، موضع اصلی پیامبر (ص) در برابر منافقان، عفو و مدارا بوده که به شکلهای گوناگون تجلی یافته است؛ ولی در مواقع ضرورت از خشونت نیز بهره گرفته است. منافقان که دشمنان داخلی حکومت و جامعة اسلامی بودند، پیامبر (ص) با آنها به عنوان یک پدیدة روانی و اجتماعی برخورد کرد و موضع سیاسی و نظامی در برابر آنان نگرفت. از بررسی متون و مباحث تاریخی در این پژوهش این نتیجه بدست آمد به روشنی ثابت میگردد که آن حضرت همواره تا آن جا که ممکن بود با منافقان با مدارا و گذشت رفتار میکرد آن حضرت، تدابیری اندیشید که آنان در جامعه اسلامی منزوی و کم تاثیر شوند و در نتیجه، مسلمانان از خیانتها و نیرنگهای آنان مصون بمانند.
خلاصه ماشینی:
"عمر گفت: در بارة منافقان چه میفرمایید؟ آن حضرت فرمود: آیا آنان شهادت نمیدهند که «لا اله الالله و محمد رسول الله»؟ گفت: چرا؛ ولی این را به خاطر ترس از شمشیر می گویند و حالا نیتهای پلید خویش را آشکار کردهاند و خداوند پلیدی وجود آنها را ظاهر کرده است.
اعمال خشونت در برابر منافقان، با آن که منافقان آزادی زیادی داشتند، حتی میتوانستند سخنان کفر آمیز بر زبان بیاورند و نسبت به پیامبر اکرم (ص) سخنان نا روا بگویند، ولی هرگاه رسول خدا (ص) احساس میکرد که اینها هستة نفاق تشکیل دادهاند و به صورت سازمان یافته در مقابل مسلمانان فعالیت کرده و کار شکنی میکنند، در برابر آنها میایستاد و از فتنه انگیزی آنان جلوگیری میکرد.
به عنوان نمونه، عبدالله بن ابی که سرکرده منافقان و یکی از مشهورترین آنان بود، بعد از آن قضیة که در بازگشت از جنگ بنی مصطلق پیش آمد، چنان عرصه بر او تنگ شد و احساسات بر ضد او تحریک شده بود که فرزند او نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای رسول خدا (ص)، اگر تصمیم داری که او را به قتل برسانی، مرا مأمور این کار کن تا سر او را برایت بیاورم؛ به خدا قسم که همه اوس و خزرج میدانند که من یکی از نیکوکارترین افراد نسبت به پدر خویش هستم؛ از همین جهت نیز میترسم که اگر کسی دیگر را مأمور قتل وی کنی، تحمل این را نداشته باشم که قاتل پدرم را بنگرم و در نتیجه مؤمنی را در برابر کافری به قتل برسانم و داخل جهنم شوم."