چکیده:
اهداف سالمندي دوره اي است كه با تغييرات فرسايشي تدريجي، پيشرونده و خودبه خودي، در بيشتر دستگاه ها و عملكردهاي فيزيولوژيك بدن همراه است. از اين تغييرات، مي توان به تغييرات در دستگاه هاي درگير در كنترل تعادل اشاره كرد كه مي تواند سالمندان را در معرض صدمات جدي ناشي از كاهش تعادل از جمله شكستگي هاي استخواني قرار دهد و جامعه را متحمل هزينه هاي درماني بالايي كند. ازاين رو، هدف از اين تحقيق بررسي عملكرد حركتي سالمندان به دنبال تمرينات يوگا و پيلاتس بود.مواد و روش ها اين تحقيق نيمه تجربي با استفاده از طرح پيش آزمون-پس آزمون گروه هاي تصادفي انجام شد كه در آن مردان سالمند چاق بالاي 60 سال (6/1±2/62 سال) به صورت تصادفي به 3 گروه تمرينات يوگا (21 نفر)، گروه پيلاتس (20 نفر) و كنترل (20 نفر) تقسيم شدند. تمرينات يوگا به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته انجام مي شد و شامل تمرينات آسانا، تمرينات پراناياما و تمرينات مراقبه بود. جلسات تمرين پيلاتس به سه مرحله گرم كردن، تمرينات اصلي و بازگشت به حالت اوليه تقسيم و تمرينات در حالات مختلف خوابيده، نشسته و ايستاده اجرا مي شد. حركات از ساده شروع و به تدريج بر شدت آنها افزوده مي شد. تمرينات پيلاتس نيز به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته انجام مي شد. در اين پژوهش، آزمون هاي عملكرد حركتي (آزمون قدرت عضلاني اندام تحتاني، تعادل ايستا، تعادل پويا و انعطاف بدني) به كار گرفته شد و براي تجزيه و تحليل داده ها، آزمون تحليل واريانس يك طرفه و آزمون تعقيبي توكي مورداستفاده قرار گرفت. براي سنجش تعادل ايستا برحسب ثانيه و صدم ثانيه از آزمون استورك استفاده شد. در اين آزمون سالمند روي كف پاي برتر مي ايستاد و كف پاي ديگر خود را روي كناره داخلي زانوي پاي اتكا به گونه اي قرار مي داد كه انگشتان كاملاً روبه پايين و دست ها در طرفين روي تاج خاصره قرار گيرد. با علامت آزمونگر آزمودني پاشنه پاي برتر را از روي زمين بلند و تاجايي كه مي توانست تعادل خود را حفظ مي كرد. براي سنجش انعطاف پذيري از آزمون ولز استفاده شد. آزمودني با پاهاي كاملاً كشيده روي زمين مي نشست و كف پاهايش را به جعبه انعطاف سنج مي چسباند و با خم كردن بدن به جلو بدون خم كردن زانوها، با كمك نوك انگشتان هر دو دست اهرم روي جعبه را به طرف جلو حركت مي داد و تا جاي ممكن به جلو خم مي شد. براي اندازه گيري تعادل پويا، آزمون بالا و پايين رفتن از پله به كارگرفته شد. در اين آزمون، آزمودني ها هفت بار از يك صندلي با ارتفاع 20 سانتي متر بالا و پايين مي روند. فرد با يك پا بالا مي رود و به دنبال آن پاي ديگر را به بالاي صندلي مي برد و درادامه، ابتدا پاي اول و درنهايت، پاي ديگر را پايين مي آورد. هربار تكرار اين حركات يك مرتبه محسوب مي شد و زماني كه آزمودني هفت مرتبه اين كار را انجام مي داد، ركورد زماني ثبت مي شد. براي سنجش قدرت عضلاني پايين تنه و پاها، آزمون صندلي ايستاده مورداستفاده قرار گرفت. آزمودني درحالي كه لبه يك صندلي نشسته بود، طي 30 ثانيه مي بايست تا حد توان خود مي ايستاد و دوباره به وضعيت نشسته برمي گشت. ميانگين تعداد دفعات انجام اين حركت در دو دوره زماني 30 ثانيه اي به عنوان ركورد نهايي محسوب مي شد. براي تحليل داده ها، از آزمون تحليل واريانس يك طرفه و آزمون تعقيبي توكي استفاده شد.يافته ها نتايج پژوهش حاضر نشان داد پروتكل تمريني پيلاتس و يوگا موجب افزايش وزن عضلات و كاهش درصد چربي در اندام تحتاني آزمودني ها مي شود (05/0≥P) و بهبود معني داري در نمرات آزمون تعادل ايستا، پويا، قدرت عضلاني اندام تحتاني و انعطاف بدني به وجود مي آورد (05/0≥P). اين در حالي است كه اختلاف معني داري بين دو گروه تجربي در بهبود عوامل مذكور گزارش نشد (05/0≤P).
نتيجه گيري براساس يافته هاي اين پژوهش، به كارگيري تمرينات يوگا و پيلاتس تعادل ايستا و پويا، قدرت عضلاني اندام تحتاني و... بهبود مي بخشد. ازآنجايي كه بهبود متغيرهاي عملكرد حركتي مذكور تاثير بسزايي در جلوگيري از افتادن سالمندان دارد؛ بنابراين، به كارگيري اين تمرينات براي سالمندان توصيه مي شود.
(
, 
, 
)
