چکیده:
تروریسم از گذشتههای دور در مناطق مختلف جهان، ابزاری برای کسب اهداف مورد استفاده گروههای تروریستی بود و از اواخر قرن بیستم با گسترش و پیوند شبکههای تروریستی در سطح جهان، اندک اندک به پدیدهای بینالمللی تبدیل شد. در این دوره زمانی، گروههای تروریستی فعال در جغرافیای اسلام به دلایل مختلف بیش از سایر نقاط دنیا هستند و این وضعیت سبب شد که عدهای پدیده مذکور را برآمده از تحولات درونی کشورهای اسلامی بهویژه خاورمیانه قلمداد کنند. از آن جایی که بیشتر رویدادهای تروریستی دهههای اخیر توسط گروههای دارای داعیه پیروی از اسلام مانند القاعده، داعش، النصره، بوکوحرام، الشباب و... رخ داده است، این گروهها آگاهانه یا ناآگاهانه به دنبال یافتن پیوندی میان آموزههای اسلام و تروریسم برآمدند. به راستی، علل گسترش تروریسم در دنیای اسلام چیست؟ آیا گروههای تروریستی به سبب اهداف «گروهگرایانه» (مذهبی یا قومی) دست به اقدام تروریستی میزنند؟ آیا انگیزههای «ایدئولوژیک» (چپ و راست) در پس اقدامات گروههای تروریستی نهان است؟ آیا وجود عواملی مانند «دولتهای ضعیف»، «دوره گذار»، «جهانیشدن»، «نوسازی» و «برخورد تمدنها یا فرهنگها» و... عامل شکلگیری تروریسم در این گستره هستند؟ یا این که گروههای تروریستی در راستای اهداف فایدهانگارانه قدرتهای جهانی و منطقهای شکل گرفتهاند و از آنها به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف استفاده میشود؟به نظر نگارنده، عوامل مختلفی در بسترسازی تروریسم در گستره جغرافیایی مذکور نقش دارند؛ اما اهداف فایدهانگارانه و ابزاری امریکا به عنوان قدرت هژمون (سیطرهجوی) جهانی و بازیگران منطقهای متحد آن، سهم اصلی را در قوام و دوام گروههای تروریستی برعهده دارند.پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای انجام شده است.
خلاصه ماشینی:
"برای مثال، وقتی سربازان دولتی بر روی تظاهرکنندگان، آتش میگشایند یا یک کشور در جنگ شکست میخورد یا اقتصاد کشوری فرو میپاشد، هرکدام ممکن است علت آغاز حملههای خشونتآمیز توسط معارضان باشند؛ اما معمولا علتهای بلندمدتتری برای توضیح وقوع بسیاری از وقایع تروریستی در جهان وجود دارد که قابلیت صدق کردن در همه زمانها و مکانها را دارند و شاید هم بر حسب زمان و مکان متفاوت باشند.
در مجموع، عوامل بسترساز و تشدیدکننده بروز تروریسم در عراق و سوریه وجود داشت و امروز نیز دیده میشود؛ اما با توجه به دلایل اشاره شده میتوان نتیجه گرفت که ظهور تروریسم در این منطقه، ناشی از عوامل درونزا نبوده و عامل بیرونی از جمله حمایت آمریکا و متحدان منطقهای آن سهم اصلی را در ایجاد و تداوم فعالیت این گروهها داشتهاند.
ـ کاربرد به عنوان ابزار ژئوپلیتیک: سازمان اطلاعات دفاعی امریکا موسوم به دیا (DIA) در سال 2012، با اشاره به پدیده اسلام هراسی و این که گروه داعش در خدمت سیاست خارجی امریکا است، اذعان کرد درست همان گونه که القاعده برای راه انداختن جنگ نیابتی 1 در افغانستان ایجاد شد، داعش نیز به عمد در شرق سوریه و با هدف جنگ نیابتی علیه دمشق و دستاویز و بهانه موجه برای مداخله مستقیم نظامی در خارج در هر زمان ایجاد گردید."