چکیده:
مقاله پیشرو در پی آن است تا از رهگذر واکاوی نقش ارتباطی رجزهای یاران امام حسین(ع) در قیام عاشورا، کارکرد «رجز» ـ به مثابه یک رسانه سنتی ـ را در این رویداد مهم تاریخ اسلام از منظر ارتباطی تبیین نماید. به این منظور و با بهرهگیری از نظریه کارکردگرایی در مطالعه کارکردهای پیامهای ارتباطی، بر «آگاهسازی» پیامهای ارتباطی ـ بهعنوان یکی از کارکردهای پیامهای ارتباطی ـ تمرکز شده و با استفاده از مدل ارتباطی «لاسول»، رجزهای یاران امام(ع) از جهت نقش «آگاهی بخش» آنها بررسی شد. در تحلیل محتوای رجزها از روش «تحلیل محتوای کیفی» (با رویکرد تلخیصی) استفاده شد. از جمله مهمترین نتایج بهدست آمده این است رجزهای یاران سیدالشهداء(ع) در رویداد عاشورا، علاوهبر کارکردهای رایج این رسانه سنتی در آن دوران (از جمله بیان جنگاوری و نسب رزمنده)، همسو با اهداف ترسیمی امام حسین(ع) از قیام عاشورا بوده و از این منظر، واجد کارکرد «آگاهیبخشی» است.
خلاصه ماشینی:
"پس از تحلیل محتوای کیفی متن رجزهای یاران امـام حسـین (ع ) و بـا اسـتفاده از مقولـه بنـدیهـای مطروحه در این روش ، در نهایت یافته ها درباره رجزهای هر یک از یاران امام (ع ) (شامل شهدای پیشـاهنگ 1 و شهدای در رکاب امام حسین (ع ) در زیر چهار مقوله اصلی به شرح زیر قابل بیان است : درباره نحوه استنتاج چهار مقوله زیر باید گفت که ابتدا در هر رجز تلاش شده تا کلمـات و عبـاراتی را که دارای «بار معنایی خاص » و به عبارت دیگر معرف «پیـام آن رجـز» هسـتند شناسـایی شـود.
به بیان دیگر اگر محتوای پیام هـای منـدرج در رجزها (که در بخش «چه چیزی» در الگوی لاسول از آن بحث شد)، با هدف امام حسـین (ع ) از قیام (از جمله اقامه دین حق ) هم سو باشد، میتوان نتیجه گرفت که این رجزها «مؤثر» بوده اند و از منظر آگاهیبخشی ، دارای نقش ارتباطی «موفق » بوده است .
اگر به قیام عاشورا از منظر یک رویداد تبلیغی بنگریم که هدف حضرت امام حسین (ع ) در آن ، اقامه دین پیامبر(ص ) و ارزش های فراموش شده آن بوده است ، استفاده از رسـانه رجـز در ایـن رویـداد را میتوان ـ علاوه بر کارکردهای رایج این ابزار در آن دوران ـ در راستای اهداف قیام و به مثابه یک ابزار تبلیغی و تبیینی برای معرفی جهت گیریهای قیام و رفع شبهات مطروحه از سـوی دسـتگاه اموی بر علیه خاندان نبوی دانست ."