چکیده:
هدف از انجام اين پژوهش، بررسي و تبيين نظام انگيزش اخلاقي در قرآن كريم و ارائه الگويي براي آن بر اساس كتاب تفسيرالميزاناست. روش انجام تحقيق، روش توصيفي ـ تحليلي است و از شيوه استنتاج قياسي براي پاسخگويي به سوالات تحقيق بهره گيري شده است. نتايج به دست آمده از اين پژوهش، بيانگر آن است كه دست كم شش منبع انگيزشي براي اخلاق ورزي وجود دارد. در اين الگو، «گرايشات فطري» به منزله انگيزه پايه و مبنايي براي اخلاق ورزي مطرح مي شوند. مسير تغييرات اصلي در انگيزش اخلاقي را مي توان از «مقبوليت اجتماعي» به «آسايش اخروي» و سپس «محبت الهي» در نظر گرفت. طبيعتاً براي پيشرفت در هر مرحله، مشاهده و الهام گرفتن از «الگو»هاي متناسب، منبع انگيزشي مفيدي خواهد بود. همچنين، هر مرتبه از انگيزه ها و اعمال اخلاقي، به مرور بر اثر مداومت، «منش تقوايي» متناسب با خود را ايجاد مي كند كه آن هم به نوبه خود مي تواند به عنوان يك منبع انگيزشي قدرتمند و مكمل وارد عمل شود.
خلاصه ماشینی:
امروزه نیز بسیاری از اندیشمندان و نظریه پردازان اخلاق 1- Moral motivation معتقدند که شناخت و معرفت اخلاقی، اگر چه میتواند توجیه کننده عمل اخلاقی باشد، اما برای برانگیختن افراد به انجام رفتار اخلاقی، کافی نیست .
به این ترتیب ، شاهد تلاش فراوان اندیشمندان و پژوهشگران اخلاق در سراسر جهان در پی دستیابی به مؤثرترین منابع انگیزشی برای عمل اخلاقی هستیم ؛ اما به رغم نظریه پردازیهای گوناگون ، هنوز کاستیها و نواقص زیادی در این مورد وجود دارد و نظام های تربیتی همچنان با مسئله ضعف انگیزشی متربیان دست به گریبان هستند.
در این راستا به سؤالات زیر پاسخ داده میشود: ١ـ منابع انگیزش اخلاقی در قرآن کریم (بر اساس تفسیرالمیزان ) کدامند؟ ٢ـ چگونه میتوان منابع انگیزشی مذکور را در قالب الگویی سازماندهی کرد؟ ٢ـ روش این پژوهش از نوع نظری بنیادی است .
در عین حال ، این پژوهش میتواند به عنوان پایه تحقیقات کاربردی و طراحی برنامه های مؤثر در زمینه تربیت اخلاقی مورد استفاده قرار گیرد؛ زیرا بخش مهمی از هر برنامه تربیت اخلاقی، به ایجاد و تقویت انگیزه های مناسب و ارتقاء سطح انگیزشی متربیان اختصاص دارد.
در سطح میانی، سه عامل تمایل به آسایش اخروی، مشاهده رفتار انسان های مؤمن اخلاق مدار (به عنوان الگو) و ملکه تقوا (بر اساس خوف و رجا)، منابع انگیزش اخلاقی فرد هستند.
٤ـ بحث و نتیجه گیری در این پژوهش ، منابع انگیزش اخلاقی در قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه ، شش منبع انگیزشی شناسایی شده است .