چکیده:
در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و اسلام حقوق شهروندی با قرائت ها و تفاسیر خاص و ویژه ای وجود دارد؛ به نوعی که با عنایت به اقتباس و الهام بسیاری از قوانین و مقررات موضوعه در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران از قواعد و موازین شرعی و اسلامی می توانیم بر این باور باشیم که حقوق شهروندی در دو نظام مذکور در پاره ای از اصول و دارای قرابت و شباهت های خاصی می باشند که در مطالب این بخش که در سه گفتار ارائه می گردد به طور تفصیلی به آن ها می پردازیم. در گفتار نخست کرامت انسانی و در گفتار دوم تحقق عدالت و خدمتگزاری حکومت اسلامی و در نهایت در گفتار سوم نظارت شهروندان بر حکومت را مورد کنکاش و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم
خلاصه ماشینی:
"با ذکر مطالب، فوق حال باید دید مقصود قانونگذار اساسی در بند 16 اصل دوم قانون اساسی که جمهوری اسلامی ایران را بر پایه ی ایمان به کرامت و ارزش والای انسانی و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا دانسته است، چیست؟ کنجکاو می شویم، وقتی که این اصل را در کنار اصول اعتقادی دین اسلام مشاهده می کنیم و می بینیم که این اصل شرط لازم برای تکوین نظام جمهوری اسلامی می باشد در اینجا ملاحظه می کنیم که دین اسلام به عنوان آیین همه جانبه و سعادت بخش طی هزار و چهارصد سال در باور صدها میلیون انسان قرار داشته و مردم در تنظیم اعمال فردی و برخی روابط اجتماعی از آن بهره جسته اند، بدون آن که به یک نظام سیاسی کاملا اسلامی دست یافته باشد.
نیاز به کرامت و ارزش والای انسانی در شریعت مبین اسلام، در آیه ی 70 در سوره ی مبارکه اسراء مورد تأکید قرار گرفته است؛ که می فرماید: و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا بر مرکب ها نشاندیم و از چیزهایی پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از آفریده های خود برتری آشکار دادیم، در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران قانونگذار اساسی با پیش بینی اصولی همچون منع شکنجه (اصل 38) و منع هتک حرمت و حیثیت دستیگر شدگان و زندانیان قانونی (اصل 39)، حقوق برابر اقوام و قبایل (اصل 19)، و رفع تبعیض ناروا (بند 9 اصل 3)، منع هتک حیثیت (اصل 32)، منع تبعید یا تغییر اقامت اجباری (اصل 33)، منع دستگیری غیر قانونی (اصل 32) و قانونگذار عادی با تصویب مجازات بر اشخاص، مقامات و کارگزارانی که اصول مذکور را نقض نمایند، احترام به کرامت بشری و حیثیت انسانی را مورد عنایت و توجه قرار داده است."