چکیده:
از مسائل بسیار مهم در فقه و حقوق جزا مسئولیت و عدم مسوولیت پزشک در مسائل مختلف پزشکی است . آسیب های گوناگونی که می تواند توسط پزشک بر دیگران وارد شود، گذشته از مجازاتهای متعارف، ممکن است مشمول تشدید مجازات نیز قرار گیرد. به علاوه، ممکن است در شرایط ویژهای برخی از این مسئولیت ها منتفی گردد. از جمله این شرایط عبارتند از: ١ـ اکراه ٢ـ اضطرار ٣ـ قانون ٤ـ رضایت مجنی علیه و اولیا ٥ـ شبهه ٦ـ احسان
خلاصه ماشینی:
در این مورد گاهی برای خود مکلف (پزشک) شبهه ایجاد می شود که کاری را که برای بیمار انجام داده است درست بوده یا خیر؟ و گاهی قاضی شک می کند که آیا پزشک قصد مجرمانه داشته است یا خیر؟ (قبله ای خویی ، ١٤٢١ق ، ص١٧٤) از این رو در حقوق اسلامی جهل به قانون گاه رافع مسؤولیت کیفری دانسته شده است .
چون در غیر این صورت علاج بسیاری از بیماران به بن بست کشانده می شود یعنی اگر بیمار را به حال خود رها کنیم بر سلامتی او خدشه ایجاد می گردد ولی در صورت مداوا و جراحی احتمال نجات او هست ، در اینجا بدون شک اقدام به معالجه ، هر چند ممکن است موجب خطر گردد جایز است (موسوی بجنوردی، ١٣٧١، ص٥) و حتی در مواردی که پزشک تحصیل برائت هم نکرده باشد، چون قصد مساعدت داشته است ، مسؤولیت کیفری نخواهد داشت .
بنابراین چون متضرر اصلی از وقوع جرم جامعه است و حق مجازات از حقوق عمومی است ، رضایت مجنی علیه رافع تقصیر مرتکب نیست و نمی توان آن را دلیل اباحه عمل و مانع از اجرای مجازات به شمار آورد ولی با این همه در بعضی از موارد اجازه ضمنی قانون یا عرف، رضایت را به عنوان عامل موجه معرفی می نماید.
ا در این ، مورد اشعار می دارد: (اعمالی که برای آنها مجازات مقرر شده است در موارد زیر جرم محسوب نمی شود: ١ـ در صورتی که ارتکاب عمل به امر آمر قانونی بوده و خلاف شرع هم نباشد.