چکیده:
کهنالگو بهمنزلۀ عاملی فطری در ناخودآگاه جمعی بشر، با اسطوره پیوندهای ژرف و مرزهای مشترک فراوانی دارد. درواقع، اسطورهها کهنالگوهایی هستند که دلایل شکلگیری آنها، با توجه به ناخودآگاه جمعی بشر، بررسی میشود. مطابق آرای یونگ، هر اسطوره براساس مجموعهای از عوامل و علل غریزی، در ذهن مردمان به وجود آمده است. در این میان، انواع زایمان غیرطبیعی نیز از موضوعات برجستة اساطیری و کهنالگویی است که بهطور مستقیم با ماجرای تولد برخی پهلوانان اساطیری در فرهنگها و ملل گوناگون درآمیخته است. از داستان تولد «رستم» گرفته تا تولد پهلوانانی چون «آرتور» و «هرکول» تا ایزدان و پهلوانانی مانند «اندرا»، ایزد «مهر» یا «میترا»، «بهرام»، «آتنه»، «مینروا»، «ساناسار و باقداسار»، «اوزیریس» یا «اوزیرمق»، «آتیس»، «سوسلان»، و «باترازد»، «مشی و مشیانه»، «بودا» و «برهما» و «سوشیانس» با کهنالگوی سختزایی و زایمانهای غیرطبیعی مواجهیم. این جستار با بهرهگیری از روش توصیفیـ تحلیلی درصدد است دلایل اینگونه تولدها را در میان اساطیر بررسی و کارکرد کهنالگویی آن را روشن کند. با توجه به نتایج، بهنظر میرسد این تولدهای فراطبیعی درواقع گونهای براعت استهلال داستانی است تا برجستگی و بزرگیشان را از لحاظ قدرت جسمی و روحی و اعمال پهلوانی در دوران شکوفاییشان بهتصویر بکشد.
خلاصه ماشینی:
«تولدهای سخت و غیرعادی » نیز از همین کهن الگوهاست کـه آن قـدر مفهـوم آن در زندگی روزمره عادی شده که از بررسی و پی بردن به مفهوم نمادین آن غافل شده ایم : دشوار و غیرطبیعی زاده شدن برخی پهلوانان نظیر هرقل (هرکول ) و رستم ، آرتور، سـه تـن از یلان نارت (اوستی ): اوزیرمق ١ و سوسلان ٢ و باترازد٣ و پهلوانان ارمنی : باقداسار٤ و ساناسار و 5 غیره و برخی ایزدان مانند اندرا، مهر (در آیین مهرپرستی غربی ) و بهرام (مطابق روایت ارمنی و آتنه و اشوین ها و غیره یک مایة تکرارشوندة اسـاطیری و حماسـی اسـت کـه در پـژوهش هـای تطبیقی چندان توجهی بدان نشده است [٩، ص٢٥٨].
اما از مقالاتی که در این زمینه نوشته شده است می تـوان بـه مقالـة «تقدیر قهرمان شدن با تولد نمادین در اسطوره و افسانه » از محمد شکرایی اشاره کرد که در آن انواع تولدهای نمادین فقط دسته بندی شده ، اما به بسـیاری از اسـطوره هـا اشـاره نشـده اسـت ؛ چنان که به تولد «رستم » و روش سخت زایی او فقط به صورت گذرا اشاره شده و به هـیچ روی بـه نقد و بررسی بن مایة تکرارشوندة «زایمان های غیرطبیعی » در اساطیر و پهلوانان پرداخته نشـده است .
«سـزارین »، یـا «عمل قیصری » یا «عمل سزاری » که در زبان پارسی بدان «زایمان سخت »، «سـخت زایـی » یـا به مناسبت اینکه رستم نیز به همین روش از رودابه متولد شد، «رستم زایی » یا «رسـتمینه » نیـز می گویند، در اصل روشی است برای بیرون آوردن بچه از زهدان از چـاکی کـه روی جـدار شـکم می دهند و از این روش در اغلب موارد، به ویژه نمونه های اساطیری آن ، هنگام درشتی جثه انـدام نوزاد بهره گرفته می شود.