چکیده:
درآمدي بر ظرفيت سنجي تمدني آيات فقهي قرآن
محسن الويري*، يونس غفاري پور ص 7
چکيده مشاهده متن [PDF 473KB]
آيات فقهي قرآن به عنوان بخشي از آموزه هاي ديني و نيز سرچشمه اوليه دانش فقه افزون بر تعيين تكليف مكلفان داراي پيامدها و كاركردهاي اجتماعي هم است. اين پيامدها به صورت مستقيم و غيرمستقيم نظام هاي مختلف تشكيل دهنده يك جامعه را از خود متاثر مي سازد و اثرپذيري نظام ها از اين مولفه ها به نوبه خود به اثرپذيري يك تمدن از آنها مي انجامد. اين نوشتار با مبنا قرار دادن تقسيم بندي مرحوم شهيد صدر از مباحث فقهي؛ يعني تقسيم فقه به چهار باب اصلي عبادات، اموال، آداب شخصي و آداب عمومي با چند زيرشاخه فرعي، كوشيده است دلالت هاي اجتماعي و بالمآل تمدني آيات فقهي قرآن را بر سه نظام منتخب؛ يعني نظام فرهنگي و نظام سياسي و نظام اقتصادي مورد بررسي قرار دهد. يافته هاي اين تحقيق حكايتگر آن است كه اين آيات دربردارنده انبوهي از كاركردهاي اجتماعي و تمدني است كه مي توان آن را ظرفيت تمدني ناميد.
خلاصه ماشینی:
". عقود و توابع آن همانطور که قبلا بیان شد فقه اسلامی حتی در همان عصر تشریع، بسیاری از عقود را به صورت مجزا تشریح کرده و با تأکید بر تعهد متعاقدین، 1 فروع مربوط به هریک را مفصلا شرح داده که اینجا مجال کافی برای پرداختن به همه آنها نیست به همین جهت در این باب به جهت نشان دادن گستره وسیع احکام اقتصادی بهطور اجمال برخی از این عقود و حقوق مالی را فقط نام میبریم.
اگرچه وضع چنین احکامی در نگاه اول فردی مینماید، با دقت نظر در آداب خوردنیها و نوشیدنیها میبینیم معمولا جوامع مترقی چنین قوانینی را برای حفظ سلامت جامعه و نیز تأمین جایگاه و شأن افراد وضع مینمایند، همچنین از آن جهت که بسیاری از مشاغل برای تأمین آذوقه شهروندان است، وجود چنین قوانینی اثرات اقتصادی انکارناپذیری دارد، بنابراین وضع چنین قوانینی علاوه بر زیرساختهای فرهنگی در نظام اقتصادی تمدن عظیم اسلامی مؤثر بوده است.
2 گذشته از حس مسئولیت و دوری از بیاعتنایی که این حکم در جامعه ایجاد میکند و اینکه تضمینی برای پایبندی اجتماع به احکام شریعت اسلام است، پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی امر به معروف و نهی از منکر به اندازه مؤلفههای سازنده این نظامها وسیع است؛ زیرا هر موضوعی از موضوعات اجتماعی، این قابلیت را پیدا میکند که به جهت خوب و بد بودنش موضوع این حکم نیز قرار بگیرد و هر فعل و انفعال اجتماعی و به تبع آن تمدنی، بهواسطه همین حکم موجب استقبال و یا رویگردانی امت اسلامی گردد."