چکیده:
«قرب نوافل» و «قرب فرائض» دو اصطلاح عرفاني برگرفته از متون ديني هستند كه در آثار عرفاني فراوان، از آن دو استفاده مي شود. در اين نوشتار، به هدف تبيين بيشتر برخي از متون ديني از يك سو، و نشان دادن ارتباط عميق اصطلاحات عرفان اسلامي با متون ديني از سوي ديگر، افزون بر اشاره به آيات و رواياتي كه اين اصطلاحات از آنها برگرفته شده ، نظرات عمده در چگونگي تطبيق اين دو مقام بر مقامات عرفاني بيان گرديده و يكي از آن ميان بر ديگران ترجيح داده شده است. روش به كار گرفته شده در اين مقاله، «تحليلي – توصيفي» است و نظريه مختار مقاله در نهايت، آن است كه «قرب نوافل» به فناي صفاتي و «قرب فرايض» به فناي ذاتي اشاره دارد و از اين رو، دو مقام بالاتر از آن دو نيز تصور مي شود كه يكي عبارت است از: مقام «جمع ميان قرب نوافل و فرائض» و ديگري «مقام تمحض» كه در آن مقام، عارف به اختيار خود مي تواند در هر كدام از مقامات قرب نوافل، قرب فرايض و جمع ميان آن دو قرار بگيرد.
خلاصه ماشینی:
"ج. تطبیق «قرب نوافل» بر «فنای صفاتی» و «قرب فرائض» بر «فنای ذاتی» در برخی دیگر از کلمات عرفا، نظر سومی در این زمینه دیده میشود و آن اینکه «قرب نوافل» را بر «فنای صفاتی» و «قرب فرایض» را بر «فنای ذاتی» تطبیق میدهند؛ از جمله، جناب جامی در اشعة اللمعات این نظر را برگزیده، میگوید: «مقربات، که اعمال و عباداتند، یا از قبیل نوافلند که حق- سبحانه و تعالی- آن را بر بندگان خود ایجاب نکرده است، بلکه ایشان آنها را- تقربا الی الله تعالی- به خود لازم گردانیدهاند، و چون در این ارتکاب و التزام، وجود ایشان در میان است، فنای ذات و استهلاک جهت خلقیت آن در جهت حقیت فایده نمیدهد، بلکه نتیجة آن همین است که قوا و اعضا و جوارح وی عین حق گردد؛ به آن معنی که جهت حقیت بر خلقیت غالب آید و جهت خلقیت، مغلوب و مقهور گردد و این را «قرب نوافل» گویند و در این قرب، بندة سالک فاعل و مدرک باشد و حق- سبحانه و تعالی- آلت وی؛ و اشارت به این مرتبه است حدیث «کنت سمعه و بصره و لسانه و یده و رجله، بی یسمع و بی یبصر و بی ینطق و بی یبطش و بی یسعی»."