چکیده:
ادبیات فارسی- یهودی یا فارسی- عبری یکی از انواع ناشناختة ادبی در ایران است و اگرچه از نظر موضوع، دینی است؛ اما به صورت کلی در حوزة ادبیات عامه قرار میگیرد. به نظر میرسد یکی از دلایل این امر وجود الگویی در کتابهای مقدس یهود، مانند تلمود و میدراش، است که بنابر آن میتوان با استفاده از منابع شفاهی و ادبیات عامه روایات رسمی مذهبی و تاریخی را تکمیل و حتی تألیف کرد. به این ترتیب، در منابع مذکور باورهای عامه در کنار باورهای رسمی قرار میگیرند و الگویی مرکب از گزارههای رسمی و عامه را شکل میدهند. به همین دلیل سنت شفاهی و ادبیات عامه در منابع مذهبی عبرانی، اهمیت بسیار دارد و قابل استناد است. در این مقاله چگونگی شکلگیری الگوی پیشگفته بررسی میشود؛ زیرا همین الگو در متون متأخر عبرانی (یهودی)، ازجمله فارسی- یهودی، نیز پی گرفته میشود؛ از این رو، این متون ترکیبی از گزارههای رسمی و عامه است. در این متون نیز روایتهای رسمی با روایتهای عامۀ ایرانی و غیرایرانی ترکیب میشود. به همین دلیل پژوهش دربارة ادبیات عامۀ فارسی بدون بررسی این متون که حجم بسیار زیادی هم دارند، ناقص و ابتر است.
Hebrew-Persian or Judeo-Persian literature is one of the unknown literary in Iran. Although the Judeo-Persian literature on the subject is religious، But overall is in the field of folk literature. It seems that the model of the Jewish Bible، the Talmud and the Midrash is one of the reasons of this classification. According to the pattern، we could complete and compile historical and religious official narratives by Folk literature and oral sources. In this way، the folk beliefs as well as official beliefs in aforementioned sources interact with each other and therefore it forms a pattern consisting official and vulgar statements. For this reason، important oral tradition and folklore in Hebrew religious resources are important and have the value to be cited. In this study، we focus on the formation of the above pattern; because the same one is imitated in the new Hebrew-Persian sources. In these texts، official narratives are combined with Iranian or Non-Iranian folk narratives too. So، neglecting this voluminous part of Persian folk literature any other study in this realm will be incomplete.
خلاصه ماشینی:
"به نظر میرسد یکی از دلایل این امر وجود الگویی در کتاب های مقدس یهود، مانند تلمود و میدراش ، است که بنابر آن میتوان با استفاده از منابع شفاهی و ادبیات عامه روایات رسمی مذهبی و تاریخی را تکمیل و حتی تألیف کرد.
٢. سؤال و فرضیۀ تحقیق براساس آنچه تاکنون گفته شد، سؤال اصلی پژوهش حاضر را می توان چنین بیان کرد: چه چیز سبب می شود متون فارسی - یهودی بیشتر به ادبیات عامه نزدیک شوند، در حالی که بیشتر متونی تاریخی- مذهبی هستند و باید به نقل ، تفسیر و تشریح دقیق و عالمانۀ کتاب مقدس و رویدادهای تاریخی- مذهبی مسلم به شیوه ای متقن و علمی بپردازند؟ چرا متون مذهبی و رسمی فارسی - یهودی پر از قصه های عامه است ؟ به عقیدة نگارنده ، یکی از عوامل یا شاید مهم ترین عامل در این زمینه ، الگوبرداری مؤلفان متون فارسی - یهودی از کتاب های پیشین و دسته اول مذهبی یهود است ؛ زیرا «در درون مایه و سیاق تفکر تلمودی، مسائل عجیب و غریب از اهمیت حیاتی برخوردارند و گاهی راضیکننده ترین راه حل ها را [برای خاخام ها] به همراه دارند» (اشتاین سالتز، ١٣٨٣: ٣٤٢).
در نهایت ، به دلیل غلبۀ همین گفتمان شفاهی ، ربی ها نیز روایت های آپوکریفایی فراوانی را در میدراش و تلمود، وارد و عینا تکرار میکنند؛ برای مثال داستان مردة سپاسگزار که پیش تر نقل شد، عینا در تلمود آمده و سپس در ادبیات عامۀ یهودی نیز بسیار تأثیرگذاشته است (-Ben ١٤٩ :١٩٩٩ ,Amos)."