چکیده:
اخلاق زیست محیطی به بررسی ملاحظات اخلاقی دخیل در رابطه انسان با محیط پیرامونش می پردازد. دو داستان «سگ ولگرد» و «انتری که لوطی اش مرده بود» ظرفیت های مشترکی دارند که زمینه ساز نقد و خوانش آن ها با چنین رویکردی است؛ به گونه ای که بیش از سایر خوانش ها، با دنیای ذهنی صاحبان این دو اثر و نیز با متن آن ها همخوانی دارد. در این مقاله، ملاحظات اخلاق زیست محیطی این دو اثر را به شکلی تطبیقی بیان خواهیم کرد و دلایل توجیهی نویسندگان را در لزوم رعایت اخلاق و حقوق حیوانات برخواهیم شمرد. این دلایل شامل دو نوع منطقی و عقلانی، و احساسی و اقناعی است که از این دو اثر استخراج و استنباط شده است. تحقیق به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. نتایج نشان می دهد بیشترین تکیه نویسندگان بر توجیهات احساسی و اقناعی در این دو داستان است؛ همچنین، بیانگر نزدیکی دیدگاه های اخلاقی این دو نویسنده با بعضی آموزه های سنتی و نیز نظریه های جدید در حوزه اخلاق حیوانات از جمله دیدگاه کانت و آلبرت شوایترز است. توصیفات و ماجرای این دو داستان نوعی مبارزه با گونه گرایی را با شگردهای گوناگون ادبی ترویج می کنند.
خلاصه ماشینی:
ملاحظات اخلاق زیستمحیطی هدایت و چوبک نقد دو داستان زهرا پارساپور * دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چکیده اخلاق زیستمحیطی به بررسی ملاحظات اخلاقی دخیل در رابطة انسان با محیط پیرامونش میپردازد.
دو داستان «سگ ولگرد» و «انتری که لوطیاش مرده بود» ظرفیتهای مشترکی دارند که زمینهساز نقد و خوانش آنها با چنین رویکردی است؛ بهگونهای که بیش از سایر خوانشها، با دنیای ذهنی صاحبان این دو اثر و نیز با متن آنها همخوانی دارد.
نتایج نشان میدهد بیشترین تکیة نویسندگان بر توجیهات احساسی و اقناعی در این دو داستان است؛ همچنین، بیانگر نزدیکی دیدگاههای اخلاقی این دو نویسنده با بعضی آموزههای سنتی و نیز نظریههای جدید در حوزة اخلاق حیوانات ازجمله دیدگاه کانت و آلبرت شوایتزر است.
این نقد با رویکرد غیرانسانمحور در کنار نقد بومگرا قرار میگیرد؛ با این تفاوت که در نقد بومگرا- چنانکه در کتاب نقد بومگرا، ادبیات و محیط زیست توضیح داده شده- نقش محیط زیست در شکلگیری داستان، زمینه، زبان و عناصر آن بررسی شده است؛ اما در نقد اخلاق زیستمحیطی صرفا به چگونگی رابطة اخلاقی میان انسان و موجودات دیگر (ناانسان) در داستان توجه میشود؛ به عبارت دیگر، تأکید این نقد بر تحلیل محتوای اثر از دیدگاه اخلاق زیستمحیطی است.
او در کتاب انسان و حیوان با ذکر نقلقولهای متعدد از متفکران سعی میکند این ادعای خود را اثبات کند: «بهترین راه برای تهذیب اخلاق یک جامعه، منع ظلم نسبت به حیوانات است.
کانت نیز هرچند فقط برای موجودات عاقل ارزش ذاتی قائل است و بهنوعی دیدگاه انسانمحور دارد، رعایت حقوق حیوانات را وظیفۀ انسانی و اخلاقی ما میداند.