چند نکته‌ی تازه درباره‌ی تاریخ‌گذاری نامه‌ی تنسر به گُشْنَسْپ مقاله

درباره‌ی تاریخ‌گذاری نامه‌ی تنسر دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. به‌عقیده‌ی پاره‌ای از پژوهندگان، نامه‌ی تنسر، دوره‌ی اردشیر بابکان نوشته شده‌ است و آگاهی‌های این نامه، به‌طور کامل، رخدادهای دوره‌ی آغازین تاریخ ساسانیان‌ را بازتاب می‌دهند؛ امّا در دوره‌ی خسرو انوشیروان (۵۳۱-۵۷۹ م) و همچنین در هنگام ترجمه‌ی نامه‌ی تنسر به عربی، پاره‌ای آگاهی‌ها و گفتارهای تازه به این نامه افزوده‌اند. دیگران عقیده دارند که نامه‌ی تنسر دوره‌ی خسرو انوشیروان و برای مشروعیّت دادن به آیین‌ها و قوانین و نهادهای تازه‌ای که خود وی به‌وجود آورده بود، ساخته ‌و پرداخته‌ شده است تا اندیشه‌ها و نوآوری‌ها و تغییراتی که در این نامه دیده می‌شوند، پدیده‌ای کهن و از روزگار اردشیر بابکان شناخته شوند. حتی نامه‌ی تنسر را از ساخته‌های دوره‌ی یزدگرد سوم (۶۳۲ـ۶۵۱م.) برای بازسازی شاهنشاهی ناتوان و آشفته‌ی ساسانیان هم شناخته‌اند. در این پژوهش، با مطالعه‌ی پاره‌ای آگاهی‌ها و اشاره‌ها در نامه‌ی تنسر که چندان دیده نشده‌ است، کوشش خواهد شد که چند نکته‌ی تازه برای تاریخ‌گذاری نامه‌ی تنسر به خود دوره‌ی اردشیر بابکان بررسی و تحلیل شود.

"همچنین اگر نامه ی تنسر ساخته ی اندیشه ی خسرو انوشیروان بوده باشد، باید پرسید که این تکـه از نامـه ، کـدام ارزش تبلیغـاتی بـرای دوره ی خـسرو انوشیروان دارد؟ و اگر این نامه را در دوره ی خسرو انوشیروان پرداخته اند، چرا باید در آن به دروغ چنین توصیف تیره ای از آشفتگی های اجتماعی ایران دوره ی اردشـیر بابکـان بـه دست دهد تا بخواهند از این نامه برای مشروعیت دادن به کارها و اصلاحات خود خـسرو انوشیروان سود جویند؟ به راستی آیا خسرو انوشیروان بـرای انجـام اصـلاحات فراگیـر و سودمند خود، نیازمند چنگ زدن به دوره ی اردشیر بابکان بوده است ؟ و اگـر ایـن تکـه از نامه ساختگی است ، آیا سزاوار بود که خـسرو انوشـیروان ، چنـان بـه دروغ از زیـاده روی اردشیر در خونریزی ها سخن بگوید که حتی از زبان تنسر پاسخ دهد مردم گناهکـار شـده بودند و اردشیر ناگزیر از چنین خونریزی هایی بوده است ؟ از این رو، ناهم داستان با بـویس ، باید پنداشت که این تکه ی نامه ی تنسر از افزوده های سده ی ششم به نامه ی تنسر نیست ، و تکه ای واقعی از متن اولیه ی این نامه و بازتاب جامعه ی ایران دوره ی اردشیر بابکان است ."