چکیده:
آنچه به عنوان توافق هستهای بین ایران و کشورهای غربی بعد از سالها مذاکره و تلاش دیپلماتیک، منعقد شد تاثیری مستقیم بر روابط ایران و عربستان گذاشته است. هرچند این دو کشور در برهه قبل از انقلاب و متاثر از سیاست دوستونی آمریکا، یک رابطه مساعد و همگرا داشتند اما بعد از انقلاب اسلامی با اقدامات عربستان نظیر حمایت عربستان از عراق در جنگ تحمیلی و کشتار حجاج ایرانی در سال 1366 روابط دو طرف به سمت واگرایی پیش رفت؛ بنابراین آنچه به عنوان واگرایی بعد از انقلاب شکل گرفته بود با به سرانجام رسیدن مذاکرات هستهای وارد مرحله نوینی شد. در این پژوهش و در چارچوب نظریه رئالیسم تهاجمی که هدف مطلوب کشورها در نظام آنارشیک را رسیدن به هژمون میداند که به تبع این امر دولتها به دنبال افزایش قدرت نسبی خود و کاهش قدرت رقبایشان خواهند بود، به این پرسش میپردازیم که برجام چگونه باعث واگرایی بین ایران و عربستان شده است؟ پاسخ به این پرسش به عنوان فرضیه عبارت است از: از آنجایی که برجام باعث افزایش نفوذ و تقویت جایگاه منطقهای ایران شده، لذا باعث تشدید رقابت و تنش و در نتیجه واگرایی بین این کشور و عربستان به عنوان داعیهدار برتری در منطقه و جهان اسلام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که واگرایی بین ایران و عربستان به تقویت اقتصاد و مواضع سیاسی ایران به عنوان بازیگر محوری در معادلات منطقه به شکل بیسابقهای تشدید شده است.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش و در چارچوب نظریه رئالیسم تهاجمی که هدف مطلوب کشورها در نظام آنارشیک را رسیدن به هژمون میداند که به تبع این امر دولتها به دنبال افزایش قدرت نسبی خود و کاهش قدرت رقبایشان خواهند بود، به این پرسش میپردازیم که برجام چگونه باعث واگرایی بین ایران و عربستان شده است؟ پاسخ به این پرسش به عنوان فرضیه عبارت است از: از آنجایی که برجام باعث افزایش نفوذ و تقویت جایگاه منطقهای ایران شده، لذا باعث تشدید رقابت و تنش و در نتیجه واگرایی بین این کشور و عربستان به عنوان داعیهدار برتری در منطقه و جهان اسلام شده است.
این مسئله تهدیدی برای دیگر کشورهای منطقه بخصوص عربستان به حساب میآید، زیرا صعودیها خود داعیهدار قدرت در خاورمیانه هستند و براساس آنچه به عنوان مفروضه سوم رئالیسم تهاجمی تشریح شد از نیات رقیب سنتی خود که حال اندکی قدرتمندتر شده است آگاه نبوده و افزایش توان نظامی آن را در آینده تهدیدی جدی برای دامنه نفوذ و قدرت خود به حساب میآورند و از حمله احتمالی ایران به مرزها و قلمرو خود یا همپیمانانشان واهمه دارند و در نتیجه اقدامات تقابلجویانهای را صورت میدهند تا بتوانند خود را به عنوان یک قدرت منطقهای حفظ نموده و معرفی نمایند.
گرچه تا قبل از به نتیجه رسیدن برجام در مورد حضور ایران در حل بحرانهای منطقه از سوی کشورهای غربی و آمریکا تردید وجود داشت و این امر بیشتر باعث پررنگتر شدن نقش دیگر کشورها بخصوص کشورهای عرب و سردمدار آنها عربستان میشد، اما با توافق هستهای، ایران و نیروهای نظامی و مستشاریاش به اصلیترین بازیگر در این عرصه تبدیل شدهاند تا جایی که امروزه کشورهای درگیر در این مسئله به این امر اذعان دارند که بدون حضور ایران حلوفصل این بحرانها عقیم خواهد ماند."