پژوهشی درباره منع ورود مشرکان به مکه در پرتو آخرمانزل بودن سوره مایده مقاله

آيه 28 سوره توبه مهمترين مستمسك حكم منع ورود مشركان به مساجد و اماكن مقدس از سوي مفسران و فقيهان بوده­است. برخي فقيهان دلايل ديگري در اقامه اين حكم نيز ارائه كردند كه از سوي گروه ديگري از ايشان مورد نقد و رد واقع شده­است. آيه 28توبه نيز، علاوه بر آنكه دلالتي بر نجاست ذاتي غيرمسلمانان ندارد، با آيه 2مائده كه آخرين سوره نازله قرآن است و جواز سفر مشركان به مكه و لزوم حفظ امنيت آنان را صادر نموده، در تعارض است. واكاوي در سياق آيات هر دو سوره نشانگر آن است كه در سوره توبه تنها مشركان حربي از ورود به مسجدالحرام منع شده­ و در سوره مائده جواز ورود مشركان غيرحربي صادر شده ­است. از ديگرسو جريان شناسيِ شكل گيري حكمِ مشهور منعِ ورود مشركان به مساجد در فقه فريقين، نشانگر آن است كه اين فتوي نخستين بار توسط خليفه دوم صادر شده كه با پيروي عمربن عبدالعزيز و برخي از خلفاي عباسي از فرمان او، به شروط عمريه مشهور گرديده و به تدريج در ميان فقهاي شيعه و سني شهرت يافته ­است.

"هرچند فقیهان در معنای «نجس » دارای اختلاف نظر بوده و برخی آن را به نجاست ذاتی (طوسی ، ١٤٠٧ق ، ج١، ص٥١٨؛ شهیدثانی ، ١٤٠٢ق ، ج١، ص٤٣٥-٤٣٧؛ حرعاملی ، ١٤٠٩ق ، ج٣، ص٤١٩-٤٢٢؛ انصاری ، ١٤١٥ق ، ج٥، ص٢٢٠) و برخی به خبث باطنی معنا نموده اند و شرک را موجب آن دانسته اند، (خویی ، ١٤١٨ق ، ج١، ص٢١؛ همدانی ، ١٤١٦ق ، ج٧، ص٢٣٨) گروه سوم نیز مراد از نجس را آلوده (المستقذر) به معنای کسی که اهل پرهیز از نجاسات نیست ، معنا نموده اند که از آن به نجاست عارضی نیز یاد شده (فیض کاشانی ، ١٤٢٩ق ، ج٢، ص٢٧٣؛ شهیدثانی ، ١٤١٣ق ، ج١٢، ص١٦٥؛ سبزواری ، ١٢٤٧ق ، ج١، ص١٥٠)؛ اما در میان فقهای امامیه حکم منع ورود مشرکان به مسجدالحرام اجماعی بوده است . (طبری ، ١٤١٢ق ، ج٦، ص٣٨؛ ابن کثیر، ١٤١٩ق ، ج٣، ص٨؛ ثعالبی ، ١٤١٨ق ، ج٢، ص٣٣٧-٣٣٨؛ طبرسی ،١٣٧٢، ج٣، ص٢٣٩؛ فیض کاشانی ، ١٣٩٩ق ، ج٢، ص٧؛ زمخشری ، ١٩٥٣، ج١، ص٦٠٢؛ مجلسی ، ١٤٠٣ق ، ج١٩، ص١٥٠-١٥١، بحرانی ، ١٤١٦ق ، ج٢، ص٢١٨؛ بروجردی ، ١٣٦٦، ج٢، ص١٥٤؛ مشهدی ، ١٣٦٨، ج٤، ص٢٦) گروه سوم نیز، مراد از «آمین البیت » را تنها مشرکانی دانسته اند که قصد سفر به مکه نموده و طبق آیه وظیفة مسلمانان را حفظ امنیت آنان در حرم امن الهی معرفی کرده اند."