چکیده:
با توجه به ضرورت برآورد تبخير و تعرق در مديريت منابع آب، برنامه ريزي آبياري و تامين نياز آبي گياهان، محاسبه و تغييرات زماني و مكاني آن بسيار مهم و حياتي مي باشد. در اين پژوهش به منظور محاسبه مقدار تبخير و تعرق پتانسيل از روش پنمن مانتيث فائو كه از دقت بالاتري نسبت به ساير مدل ها برخوردار است استفاده شده است. جهت محاسبه مقادير روزانه تبخير و تعرق، از آمار هواشناسي 50 ايستگاه سينوپتيكي طي يك دوره آماري 29 ساله (2009ـ1981) استفاده شد. ابتدا مقادير ماهانه و سالانه تبخير و تعرق طي دوره آماري مورد نظر محاسبه شدند و از مقادير متوسط آنها نيز جهت بررسي تغييرات ماهانه و فصلي استفاده گرديد. با استفاده از آزمون ناپارمتريك من ـ كندال و در محدوده اطمينان 95 درصد، روند ماهانه و سالانه تبخير و تعرق مشخص گرديد. نتايج نشان داد كه روند تبخير و تعرق در سراسر كشور رو به افزايش است. بيشترين تغيير روند ساليانه و افزايش تبخير و تعرق در ايستگاه هاي بيرجند، شاهرود، قزوين، جاسك، سمنان، بابلسر، دوشان تپه و سنندج و كمترين مقدار تغيير نيز در ايستگاه هاي فسا و كيش مشاهده شده است كه در اين دو ايستگاه، مقدار تبخير و تعرق تقريباً بدون تغيير باقي مانده است. بيشترين تغيير روند ماهانه در ماه جولاي و در ايستگاه هاي خشك كشور و همچنين كمترين تغيير روند ماهانه نيز در ماه هاي دسامبر و ژانويه رخ داده است.
خلاصه ماشینی:
"بیشترین تغییر روند سالیانه و افزایش تبخیر و تعرق در ایستگاههای بیرجند، شاهرود، قزوین ، جاسک ، سمنان، بابلسر، دوشان تپه و سنندج و کمترین مقدار تغییر نیز در ایستگاه های فسا و کیش مشاهده شده است که در این دو ایستگاه، مقدار تبخیر و تعرق تقریبا بدون تغییر باقی مانده است .
از جمله پژوهش هایی که در ایران بر روی تبخیر و تعرق صورت گرفته است می توان به مطالعه شرقی و همکاران (١٣٨٩) اشاره نمود که به بررسی تبخیرتعرق گیاه مرجع با استفاده از روش پنمن مانتیث در استان یزد پرداختند و اظهار داشتند که مناطق مرکزی، جنوبی و برخی از نواحی غربی استان از شدت تبخیرتعرق بیشتری نسبت به مناطق شمال و شرق استان برخوردارند.
روش تحقیق در این پژوهش به منظور ارزیابی پهنه های تبخیر و تعرق پتانسیل در سطح کشور از آمار سینوپتیک ٥٠ ایستگاه در یک دوره زمانی ٢٩ ساله (١٩٨١ تا ٢٠٠٩) استفاده شده است .
بر اساس نتایج Ui؛ که شاخص مقایسه ای آزمون من -کندال است و مقدار انحراف از میانگین را نمایش میدهد(تورگای و ارکان ١، ٢٠٠٦)، روند تبخیر و تعرق در سراسر ایران نیز رو به افزایش می باشد(شکل ٢ـ ب)، تنها ایستگاه فسا و در مرتبه بعد کیش روند تبخیر و تعرق کاهشی 1.
بیشترین میزان تغییر در روند تبخیر و تعرق، در ایستگاههای بیرجند، شاهرود، قزوین ، جاسک ، سمنان، بابلسر، دوشان تپه و سنندج مشاهده می شود که مقدار Ui در سطح اطمینان α١ از محدود ١/٩٦+ خارج شده است ."